http://oikotrives.wordpress.com
Ο Derek Wall είναι πρώην κύριος οµιλητής του Κόµµατος των Πρασίνων της Αγγλίας και της Ουαλίας. Είναι ιδρυτικό µέλος της Πράσινης Αριστεράς και της Οικοσοσιαλιστικής Διεθνούς.
Στα βιβλία του συµπεριλαµβάνεται και το “No Nosense Guide to Green Politics”.
Πηγή: Πηγή: http://stirtoaction.com/commons-alternatives-to-market-and-state/
Ο καπιταλισµός έχει αποτύχει. Αφήνοντας τη φροντίδα της κοινωνίας στις αγορές οδηγηθήκαµε σε τεράστιες ανισότητες, κλιµατικό χάος και οικονοµική κρίση. Πρόκειται για ένα νεκροζώντανο σύστηµα, το δόγµα είναι νεκρό αλλά το κτήνος ακόµα περπατά ανάµεσα µας. Μου θυµίζει τα καρτούν όπου ο Μπαγκς Μπάνι τρέχει πέρα από το χείλος του γκρεµού χωρίς να το αντιληφθεί και συνεχίζει να βαδίζει στον αέρα ώσπου συνειδητοποιεί την πραγµατικότητα και αρχίζει η πτώση.
Ωστόσο όσο ο καπιταλισµός βρίσκεται σε κρίση, οι εναλλακτικές δεν είναι προφανείς σε όλους. Το δίληµµα ως τώρα ήταν αγορά εναντίον κράτους. Όσο περισσότερη αγορά τόσο λιγότερο κράτος και αντίστροφα. Η κρατική παροχή αγαθών και υπηρεσιών φαίνεται εγγενώς προβληµατική. Ο κεντρικός σχεδιασµός µειώνει τις επιλογές, αποτυγχάνει να προωθήσει τη δηµιουργικότητα και µπορεί να αποδειχθεί τροµερά αναποτελεσµατικός. Όταν οι αγορές αποτυγχάνουν, οι νεοφιλελεύθεροι υπενθυµίζουν τις αποτυχίες της σοβιετικού τύπου οικονοµίας για να δικαιολογήσουν τη συνέχιση του συστήµατος προσφοράς και ζήτησης.
Στο δίληµµα αυτό υπάρχουν αρκετές ενστάσεις. Σύµφωνα µε τον Friedrich Hayek, οι σχεδιαστές δεν έχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για αποτελεσµατικό σχεδιασµό. Ωστόσο και οι αγορές εκπέµπουν αντιφατικά µηνύµατα και διαδίδουν λανθασµένες πληροφορίες. Σκεφτείτε τον τρόπο µε τον οποίο η απελευθέρωση των αγορών οδήγησε σε εµπορευµατοποίηση υπηρεσιών όπως η εκπαίδευση και η στέγαση. Οι αγορές οδηγούν στην κερδοσκοπία και η κερδοσκοπία στην καταστροφή. Ο κεντρικός σχεδιασµός είναι προβληµατικός και ελλιπής αλλά η απελευθέρωση των αγορών σταδιακά µολύνει µια οικονοµία µε χάος.
Ο κεντρικός σχεδιασµός µπορεί να είναι δηµοκρατικός µε µέτρα όπως ο συµµετοχικός προϋπολογισµός. Η εθνική υπηρεσία υγείας είναι ένα εξαιρετικό παράδειγµα κρατικά σχεδιασµένης οικονοµικής δραστηριότητας που δουλεύει παρόλο που για να δουλέψει καλύτερα πρέπει να αντιµετωπιστούν οι φαρµακευτικές εταιρίες που πράγουν τόσο ακριβά φάρµακα και οι εταιρίες που ξοδεύουν εκατοµµύρια για να διαφηµίζουν junk food.
Όµως αναπτύσσεται ταχύτατα και η εναλλακτική µιας οικονοµίας βασισµένης στα κοινά αγαθά (commons). Οµότιµη παραγωγή, κοινωνική κατανοµή (social share), συνεργατική κατανάλωση, οικονοµική δηµοκρατία είναι όροι που καλύπτουν την οικονοµική δραστηριότητα που πάει πέρα από την αγορά και το κράτος, βασισµένη στη συνεργασία και την αξιοποίηση της ανθρώπινης δηµιουργικότητας.
Η οικονοµία της κατανοµής (economics of sharing) είναι αναγκαία για να αντιµετωπίσουµε την κλιµατική αλλαγή και άλλα περιβαλλοντικά δεινά. Αν µπορούµε να µοιραστούµε αγαθά, µπορούµε να µειώσουµε την επίδρασή µας στο περιβάλλον ενώ αποκτάµε πρόσβαση σε πράγµατα που χρειαζόµαστε. Το car pooling µπορεί να είναι ένα καλό παράδειγµα και υπάρχει χώρος για παροχή από το κράτος κοινών πόρων – ένα παράδειγµα είναι οι ποιοτικές δηµόσιες συγκοινωνίες. Μια εφαρµογή αποτελεί ο δανεισµός δηµοτικών ποδηλάτων στην πόλη του Λονδίνου.
H οικονοµία των κοινών αγαθών µας πάει πέρα από την εµπορευµατοποίηση. Τα αγαθά παράγονται επειδή είναι χρήσιµα και/ή ωραία και όχι απλά για να παράγουν χρήµα. Η ελεύθερη οικονοµία µπορεί να εξελιχθεί, ο καπιταλισµός δηµιουργεί τεχνητές ελλείψεις, κρατώντας µας επισφαλείς για να µας κάνει να δουλεύουµε και να καταναλώνουµε.
Οι οικονοµίες των κοινών βασίζονται στην αρχή της επικαρπίας. Σύµφωνα µε αυτό το πλαίσιο, µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε κάτι για όσο διάστηµα θέλουµε αρκεί να το αφήσουµε σε καλή ή βελτιωµένη κατάσταση για τους υπόλοιπους χρήστες. Είναι για µένα η βασική αρχή για µια αποτελεσµατική πράσινη και σοσιαλιστική πολιτική. Πράγµατι, ο Μαρξ παρατήρησε στον 3ο τόµο του “Κεφαλαίου”: «Ακόµη και µια ολόκληρη κοινωνία, ένα έθνος ή όλες ταυτόχρονα οι υπάρχουσες κοινωνίες στο σύνολό τους, δεν είναι οι ιδιοκτήτες της γης. Είναι απλά οι κάτοχοί της, οι δικαιούχοι της, και πρέπει να την κληροδοτήσουν σε µια βελτιωµένη κατάσταση στις επόµενες γενιές, όπως “τα καλά κεφάλια του νοικοκυριού”.»
Δεν νοµίζω ότι ουτοπίες ή σχεδιαγράµµατα είναι χρήσιµα και δεν πρέπει να απαντάµε σε κάθε ερώτηση σχετικά µε τα πρακτικά ζητήµατα. Πρέπει να αναγνωρίσουµε ότι ο καπιταλισµός έχει αποτύχει και να αγωνιστούµε πρακτικά και πνευµατικά για µια εναλλακτική πρόταση. Δεν είναι θέµα επιβολής µιας κοινωνικής ανταλλακτικής οικονοµίας, αλλά καταπολέµησης της εµπορευµατοποίησης. Ο εταιρικός κόσµος είναι πρόθυµος να περιφράξει τα κοινά στον κυβερνοχώρο, η αντίσταση στη νοµοθεσία, όπως το ACTA και το SOPA είναι απαραίτητη. Η µάχη για να επανανοµιµοποίηση των καταλήψεων είναι ένα άλλο παράδειγµα. Η στέγαση στο Ηνωµένο Βασίλειο είναι αισχρά εµπορευµατοποιηµένη, στις ΗΠΑ υπάρχουν περισσότερες κενές κατοικίες από τους άστεγους. To να αφήνεις κτίρια άδεια όπως κάνουν οι όµιλοι επενδύσεων θα έπρεπε να είναι ένα έγκληµα, οι άστεγοι άνθρωποι που εκφράζουν τη δηµιουργικότητα µέσω της χρήσης του χώρου θα πρέπει να ενθαρρύνονται.
Για µένα η κρίσιµη στιγµή της ταξικής πάλης είναι ο αγώνας για τα δικαιώµατα ιδιοκτησίας. Όσοι θέλουν µια οικονοµία που λειτουργεί θα πρέπει να επικεντρωθούν στα δικαιώµατα ιδιοκτησίας. Η κατάρρευση των τραπεζών έχει οδηγήσει στο χρέος και αυτό µε τη σειρά του στη λιτότητα. Η ηµερήσια διάταξη είναι να χρησιµοποιήσει το χρέος ώστε να ιδιωτικοποιήσει περαιτέρω την οικονοµία, έτσι ώστε η εκπαίδευση, η υγειονοµική περίθαλψη, η παροχή νερού να ανήκουν σε µακρινούς ιδιοκτήτες και να αξιοποιούνται για την δηµιουργία κέρδους. Μια οικονοµία των κοινών που περνάει αυτούς αλλά και άλλους πόρους στα χέρια των κατοίκων της περιοχής µε στόχο να τους διαχειριστούν όχι για τη βραχυπρόθεσµη απληστία τους µε βάση και τις ιδιοτροπίες των αγορών οµολόγων, αλλά για τις µακροχρόνιες ανάγκες τους Η πολιτική είναι απαραίτητη για τα δικαιώµατα ιδιοκτησίας και οι συχνά αόρατες µάχες πρέπει να γίνουν ορατές και να τις κερδίσουµε.
Υπάρχει µια πνευµατική εργασία , ίσως ονοµαστεί κοµµουνισµός, ή δηµοκρατική συµµετοχή της κοινωνίας µέσω των κοινοτήτων, για να αποδειχθεί ότι η δηµοκρατία των κοινών λειτουργεί. Οι δύο εξέχουσες φυσιογνωµίες εδώ είναι ο Μαρξ και η Elinor Ostrom. Από πολλές απόψεις είναι διαµετρικά αντίθετοι. Η αείµνηστη Elinor Ostrom κέρδισε ένα βραβείο Νόµπελ για το έργο της που δείχνει πως η κοινή ιδιοκτησία µέσω συνεταιρισµών ήταν ένας αποτελεσµατικός τρόπος για τη διαχείριση των φυσικών πόρων. Προέρχεται από φιλελεύθερο υπόβαθρο και το έργο της είναι σχετικό µε τα µικροοικονοµικά. Η δουλειά της βασίζεται σε λεπτοµερείς µελέτες που δείχνουν πώς µια οικονοµία που βασίζεται στη συνεργασία µπορεί να δηµιουργηθεί. Θα πρότεινα τα βιβλία της “Governing the Commons” και το τελευταίο της βιβλίο που δουλέυει µαζί µε τους Amy Potteete και Marco Janssen “Working Together”.
Ο Μαρξ ήταν –λοιπόν- απλά ο Μαρξ! Σε ένα από τα πρώτα έργα του ασχολήθηκε µε την κατάργηση των δικαιωµάτων στα κοινά των γερµανών αγροτών – έγινε παράνοµο για αυτούς να µαζεύουν πεσµένα ξύλα από τα δάση. Στο κεφάλαιο 27 του πρώτου τόµου του “Κεφαλαίου” έδειξε πως τα αγγλικά κοινά κλάπηκαν και περιφράχθηκαν από τις ελίτ. Τα εθνογραφικά σηµειωµατάριά του, όπου ασχολήθηκε µε τα κοινά των αυτοχθόνων, ήταν εκπληκτικά. Για τον Μαρξ η ορθολογική δηµιουργική κοινωνία είναι αυτό-ιδιόκτητη και βασίζεται στο δηµοκρατικό έλεγχο, όπως στην αναπαραγωγή των κοινών. Η εργατική τάξη µπορεί µέσα από την επαναστατική δράση να ξεπεράσει τον καπιταλισµό και να δηµιουργήσει µια κοµµουνιστική κοινωνία. Ο Μαρξ κινείται γύρω από τα κοινά και όχι τη γραφειοκρατία που εγκαθιδρύεται από τα πάνω.
Τόσο ο Μαρξ όσο και η Ostrom ήταν πραγµατικοί πολιτικοί οικολόγοι, πρόθυµοι να δείξουν πώς το λάθος είδος των ανθρώπινων θεσµών και πρακτικών κατέστρεψαν το περιβάλλον. Το έργο της Ostrom είναι προσεκτικό, πλουραλιστικό και απορρίπτει τις συνταγές, και παρ’ότι αναδεικνύει τη σηµασία της οικονοµίας των κοινών, δεν απορρίπτει την αγορά σε άλλες µορφές κρατικής δράσης. Ωστόσο, το έργο της έχει διερευνήσει τα µικρο-θεµέλια µιας µη νοµισµατικής οικονοµίας, κάτι που οι περισσότεροι οικονοµολόγοι θα θεωρήσουν αδιανόητο! Παρ’ ότι απέχει από τις εύκολες αναγνώσεις, το έργο της «Working Together», έχει εκπληκτικές επιπτώσεις. Πέρασε δεκαετίες οικοδοµώντας έναν περισσότερο διαφοροποιηµένο και δηµιουργικό τρόπο σκέψης σχετικά µε την ανθρώπινη οικονοµική συµπεριφορά, µε πραγµατικά καινοτόµο τρόπο.
Ο αγώνας πρακτικά και πνευµατικά πρέπει να αφορά την ανάσχεση της εµπορευµατοποίησης και την επαναθεµελίωση µίας ανταλλακτικής οικονοµίας. Οι οικονοµίες των κοινών δεν καταργούν αυτόµατα την αδικία ούτε εγγυώνται τη βιωσιµότητα, αλλά από την άλλη δε µπορούµε να µείνουµε δεµένοι στο άρµα των αγορών. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, το έργο των οικοσοσιαλιστών, τα πειράµατα εργατικού ελέγχου και των οικονοµιών αλληλεγγύης στη Λατινική Αµερική ή χίλιες άλλες εναλλακτικές λύσεις συγκροτούν αντιπαραδείγµατα ενάντια σε ένα κόσµο αγοραπωλησιών.
µετάφραση-επιµέλεια:
Πέτρος Μαρκόπουλος,
Παναγιώτης Δήµας
Πηγή ecoleft
Δικό μας σχόλιο: έλεος με την αναφορά στο καρτούν!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου