Τετάρτη 15 Απριλίου 2015

''Σοσιαλισμός'' και ''Μεταμοντερνισμός'': Θέσεις για την περίπλοκη Διαλεκτική τους


του Ονειρμάρξ


Καταγράφω παρακάτω κάποιες σκέψεις, θεωρώντας τις κρατούσες αντιλήψεις πάνω στο θέμα ελάχιστα χρήσιμες, και τους συνήθεις διαλόγους ανάμεσα σε ''μαρξιστές'' και ''μεταμοντέρνους'' (με σαφή προτίμησή μου για τους πρώτους) ως διαλόγους κουφών. 


1. Αν ο ''υπαρκτός σοσιαλισμός'' ήταν η κοινωνικοιστορικά καθορισμένη ενεργοποίηση της μαρξιστικής ιδέας για τον κομμουνισμό (και όχι κάποια στρέβλωση ή προδοσία μιας Ιδέας που για να την κρίνουμε δεν λαμβάνουμε καθόλου υπόψη την ιστορική της πραγματικότητα), ο θεωρητικός ''μεταμοντερνισμός'' τί ήταν; Υποστηρίζω πως δεν ήταν η ''κυρίαρχη τάση'' της μεταπολεμικής γαλλικής φιλοσοφίας αλλά η αστική ιδεολογική ερμηνεία αυτής της κυρίαρχης τάσης, που ανέδειξε ορισμένες δυνατότητες ερμηνείας του έργου των ''μεταμοντέρνων'' έναντι άλλων που τις απέκλεισε. Στο βαθμό που οι λεγόμενοι ''μεταμοντέρνοι'' προσχώρησαν στην κυρίαρχη ιδεολογία, υιοθέτησαν οι ίδιοι την κυρίαρχη ερμηνεία του έργου τους ως ''μεταμοντέρνου''. Ως γνωστόν, όμως, το έργο του συγγραφέα δεν ανάγεται στις προθέσεις του, και έχει μια κοινωνικοϊστορική δυναμική που τον υπερβαίνει. Έτσι λοιπόν, μολονότι η ''μεταμοντέρνα'' ερμηνεία της μεταπολεμικής γαλλικής φιλοσοφίας δεν είναι η μόνη δυνατή, ήταν η κοινωνικοϊστορικά αναγκαία για τις ανάγκες του Ψυχρού Πολέμου του δυτικού καπιταλισμού ενάντια στον ''υπαρκτό σοσιαλισμό'', και συνοδεύτηκε από την παράλληλη ανάδυση του λεγόμενου ''νεοφιλελευθερισμού''. Μεταμοντερνισμός και νεοφιλελευθερισμός ήταν, εκ των πραγμάτων, δύο καρφιά στον τάφο της ΕΣΣΔ, που πάτησαν σε υπαρκτές της αδυναμίες και εξαναγκασμούς. Ωστόσο σήμερα, σε μια άλλη ιστορική εποχή και ένα άλλο στάδιο ανάπτυξης και κρίσης του καπιταλισμού, είναι δυνατή μια επανερμηνεία του λεγόμενου ''μεταμοντερνισμού'' που δεν θα υπάγεται σε ψυχροπολεμικές ανάγκες, μολονότι ο ''πόλεμος κατά της τρομοκρατίας'' τείνει να επανακατοχυρώσει τη χρήση του ''μεταμοντέρνου'' από την κυρίαρχη δυτικοκαπιταλιστική τάξη ενάντια στους νέους ''φονταμενταλισμούς'' και τους ''νέους ολοκληρωτισμούς''. Κονδύλια και κατευθυνόμενα ερευνητικά προγράμματα από το αστικό κράτος, αλλά και μονολιθικά ιδεολογήματα, σε μορφή εξαρτημένων αντανακλαστικών, για τη φύση του ''μοντέρνου'', της ''νεωτερικότητας'' και των ''μεγάλων αφηγήσεων'', καθώς και η αδυναμία των μαρξιστών να κατανοήσουν τα κεκτημένα της αστικής επιστήμης και της αστικής θεωρίας του 20ού αιώνα, συντελούν στην αναπαραγωγή άγονων αντιπαραθέσεων και στον αποπροσανατολισμό της κουβέντας για τη σχέση του μεταμοντερνισμού με τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό, και ευρύτερα με την επαναστατική θεωρία και πρακτική.

2. Αν ο ''υπαρκτός σοσιαλισμός'' ιεράρχησε ως κυρίαρχη την αντίθεση (ιδιωτικού) κεφαλαίου-(κοινωνικής) εργασίας, ο θεωρητικός ''μεταμοντερνισμός'' ασχολήθηκε με τις αντιθέσεις που, από μαρξιστική σκοπιά, μπορούν να θεωρηθούν ''δευτερεύουσες''. Όμως, κατά τη μαρξιστική θεωρία, η αρχή της επίλυσης της ''βασικής αντίθεσης'' κεφαλαίου-εργασίας σε μια πορεία σοσιαλιστικής οικοδόμησης θα έπρεπε να σήμαινε πως, όσο προχωρά η συγκεκριμένη διαδικασία, τόσο περισσότερο οι ''δευτερεύουσες αντιθέσεις'' γίνονται ''πρωτεύουσες''. Για παράδειγμα, όσο προχωρά αυτή διαδικασία που βαίνει πέρα από τον καπιταλισμό, τόσο περισσότερο, πάντα κατά τη μαρξιστική αντίληψη, θα πρέπει η κοινωνία να επιλύει τον ανταγωνισμό ανθρώπου-φύσης, τον έμφυλο ανταγωνισμό, τον ανταγωνισμό του (υπερ)Εγώ με το ασυνείδητό του και του ατόμου με την οικογένειά του, τον ανταγωνισμό του Κράτους με την κοινωνία και του έθνους με τα άλλα έθνη, κ.ο.κ. Με βάση τα παραπάνω, όμως, ο μαρξισμός θα έπρεπε να παραδέχεται ότι όσο προχωρά η ''σοσιαλιστική οικοδόμηση'', τόσο πιο χρήσιμος γίνεται ο μεταμοντερνισμός, ακριβώς γιατί όσο επιλύεται η ''βασική αντίθεση'' κεφαλαίου-εργασίας τόσο οι ''δευτερεύουσες'' αντιθέσεις που θεματοποιεί ο ''μεταμοντερνισμός'' έρχονται στο προσκήνιο της ιστορίας ως εκείνες που πρέπει να επιλυθούν.

Με βάση τα παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι από μια συνεπή ''μαρξιστική'' σκοπιά, ο ''μεταμοντερνισμός'' φαίνεται αντεπαναστατικός πριν τη σοσιαλιστική επανάσταση, αφού αποπροσανατολίζει από την κυρίαρχη αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας, και επαναστατικός, ή καλύτερα πιο επαναστατικός (ένα από τα εργαλεία επαναστατικοποίησης των κοινωνικών σχέσεων) μετά τη σοσιαλιστική επανάσταση. Ή ορθότερα, ο βαθμός επαναστατικότητας και εφαρμοσιμότητας του ''μεταμοντερνισμού'' είναι ευθέως ανάλογος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Και, αντίστροφα, ο βαθμός επαναστατικότητας και εφαρμοσιμότητας του κλασικού μαρξισμού είναι αντιστρόφως ανάλογος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, καθώς, όσο προσεγγίζουμε τον κομμουνισμό, τόσο απομακρυνόμαστε από το καπιταλιστικό παρελθόν, του οποίου ο κλασικός μαρξισμός αποτέλεσε τη συνεπέστερη κριτική-άλλωστε, ο κλασικός μαρξισμός, μην έχοντας και την εμπειρία των πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων, ελάχιστα είπε και ελάχιστα θα μπορούσε να πει για τη ''σοσιαλιστική οικοδόμηση'', γεγονός που αναγνωρίστηκε από τον Λένιν και όλους τους άλλους βασικούς πρωταγωνιστές των πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων, γεγονός που επίσης έγινε αντιληπτό όταν τέθηκαν επί τάπητος δύσκολα ζητήματα όπως το αν υπάρχει μια ''πολιτική οικονομία'' του σοσιαλισμού, πώς απονεκρώνεται το Κράτος, κ.α.
  
Για να δώσουμε μερικά απτά παραδείγματα, σε σχέση με την ΕΣΣΔ. Πολλά θα είχε να πει ο ''μεταμοντερνισμός'' και πχ η ''αποδόμηση'' του Derrida ή η ψυχανάλυση του Lacan (αν όλοι αυτοί αποκληθούν ''μεταμοντέρνοι'') για τη ''προσωπολατρία'', τη ''μητέρα ΕΣΣΔ'', τον ''πατερούλη'' αλλά και την επιθυμητική διάσταση όλων των νέων ''δυϊσμών'' (π.χ κομματικός-μη κομματικός, πιστός) που δομούσαν τη σοβιετική εξουσία, και των ορίων τους.  Πολλά θα είχε να πει ο ''μεταμοντερνισμός'' π.χ ο Foucault (αν θεωρηθεί ''μεταμοντέρνος'') για το Κράτος, τις νέες μορφές επιτήρησης και τιμωρίας αλλά και τις παλιές που διατηρήθηκαν, αλλά και όλες εκείνες τις ''μικροεξουσίες'' που εξακολουθούσαν να δρουν στην ΕΣΣΔ, αθέατες στα μάτια των περισσότερων μαρξιστών. Πολλά θα μπορούσαν να πουν οι Deleuze-Guattari για τη ''πατρίδα του σοσιαλισμού'', τους νέους κώδικες, τους παρανοϊκούς σχηματισμούς και τις σχιζοφρενοποιήσεις που έφερε ο υπαρκτός σοσιαλισμός. Και είναι αλήθεια, πως όλοι οι παραπάνω, κάτι είπαν για την ΕΣΣΔ (για παράδειγμα, ο Foucault για τις φυλακές, οι Deleuze-Guattari για τον ''δημοκρατικό συγκεντρωτισμό'', κ.α).

3. Η ικανότητα του ''μεταμοντερνισμού'' να αναλύει οτιδήποτε άλλο εκτός από την αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας, σε συνδυασμό με την ήττα των επαναστατικών δυνατοτήτων στη Δύση (κυρίως σε Γερμανία και Ιταλία) και τη νίκη του Κεφαλαίου, ήταν εκείνη που μετέτρεψε τον ''μεταμοντερνισμό'' σε φοβερά αποτελεσματικό όπλο κριτικής απέναντι στην ΕΣΣΔ, και ταυτόχρονα ως μέσο απόκρυψης ή υποβάθμισης της αντίθεσης κεφαλαίου-εργασίας, σε έναν κόσμο όπου όλο και περισσότερο κυριαρχεί το χρήμα και η επιδίωξη του κέρδους. Ή μάλλον, ακριβώς η ήττα των πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων στη Δύση ήταν εκείνη που επέτρεψε, σαν ανεστραμμένο είδωλο της σοβιετικής ''Ανατολής'', να αναπτυχθεί ιστορικά μια κριτική όλων των πλευρών της εξουσιαστικής κοινωνικής ζωής με εξαίρεση τη κριτική της αστικής πολιτικής οικονομίας. Αυτή η ιστορική πραγματικότητα λοιπόν εξηγεί το σημείο 1 και τη κυρίαρχη ψυχροπολεμική ερμηνεία της γαλλικής φιλοσοφικής παράδοσης ως ''μεταμοντέρνας'' από την κυρίαρχη τάξη αλλά και τις εμφάσεις των ίδιων των ''μεταμοντέρνων'', στο βαθμό που δεν κράτησαν τις απαραίτητες από τον καπιταλισμό αποστάσεις, καταλήγοντας ουσιαστικά να τον προτιμήσουν έναντι της ΕΣΣΔ-όπως και ο περισσότερος κόσμος, όταν ο καπιταλισμός έγινε, κυρίως καταναλωτικά, πιο επιθυμητός. Ο ''μεταμοντερνισμός'' συμβόλισε τον δυναμισμό ενός μετα-βιομηχανικού, άρα και μετα-νεωτερικού μέλλοντος απεριόριστων καταναλωτικών επιθυμιών, ενώ η ΕΣΣΔ την απολίθωση του νεωτερικού παρελθόντος και των κοινωνικών αναγκών του μέσα στο παρόν. Μόνο που ο ''μεταμοντερνισμός, ως όπλο κριτικής και αν πάψει να είναι ''μεταμοντερνισμός'' αλλά το σύνολο των αναλυτικών εργαλείων που μας έδωσαν οι ''μεταμοντέρνοι'', μπορεί δομικά να στραφεί ενάντια σε κάθε είδους κρατική δομή και δυϊστική ταξινόμηση ενός κώδικα εξουσίας, άρα και ενάντια στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα, αν συναρθρωθεί με μια κριτική προς την κεφαλαιοκρατία πολιτική οικονομία και με μια σφαιρική, πλανητική αντίληψη, η οποία έχει καταστεί δομικά εφικτή στην εποχή της καπιταλιστικής ''παγκοσμιοποίησης''. Άλλωστε, ο μετα-μοντερνισμός δεν ήταν παρά μια μεταβατική μορφή, η θεωρητική έκφραση μιας μετάβασης από το κρατικομονοπωλιακό στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού (και κριτική προς αυτό, άρα κριτική πρωτίστως ενάντια στην ΕΣΣΔ και δευτερευόντως ενάντια στη κρατικομονοπωλιακή ρύθμιση του καπιταλισμού), προς το σημερινό στάδιο ανάπτυξης, ολοκλήρωσης και κρίσης του καπιταλισμού. 

4. Η διαλεκτική ''υπαρκτού σοσιαλισμού'' και θεωρητικού ''μεταμοντερνισμού'', λοιπόν, αν σε πρώτο επίπεδο είναι μια διαλεκτική αντίθεση της ''οικονομικής βάσης'' (κεφάλαιο-εργασία) και του ''εποικοδομήματος'' (μη ''οικονομικές'' σφαίρες εξουσίας και κοινωνικού βίου), σε ένα δεύτερο επίπεδο είναι αντανακλασμένη η διαλεκτική αντίθεση του Ψυχρού Πολέμου, όπου στην ΕΣΣΔ αποδίδεται ο ρόλος του παρελθόντος βιομηχανικού-νεωτερικού και στον δυτικό καπιταλισμό ο ρόλος του μέλλοντος-μεταβιομηχανικού/μετανεωτερικού. Σε ένα τρίτο επίπεδο, άρα, εκφράζει σε μεταβατική μορφή την αντίθεση κρατικομονοπωλιακού-ολοκληρωτικού καπιταλισμού (παρελθόντος και μέλλοντος παγκόσμιου κεφαλαιοκρατικού συστήματος). Όμως, εκτός από το επίπεδο της αντίθεσης, υπάρχει και το επίπεδο της αντίφασης ή του παραδόξου, όπου οι δύο πόλοι αλληλοπροϋποτίθενται και αλληλοαναιρούνται αλληλοεισδύοντας ο ένας στον άλλο. Ο ''μεταμοντερνισμός'', σε μεγάλο βαθμό, ξεπήδησε από το ''πνεύμα του Γαλλικού Μάη'' και εξέφρασε την ιστορική αναγκαιότητα, που επεσήμαναν τόσο ο Μάο όσο και ο Λένιν, μιας πολιτικής και πολιτιστικής επανάστασης μέσα στον σοσιαλισμό, μιας ''επανάστασης μέσα στην επανάσταση'', μια επανάσταση στο ''εποικοδόμημα'' και όχι μόνο στην οικονομική ''βάση''. Δεν είναι τυχαίο πόσο ο ''μαοϊσμός'' (σύμβολο της πολιτισμικής επανάστασης), όσο και ο ''τροτσκισμός'' (σύμβολο της πολιτικής επανάστασης), αποτέλεσαν δύο κριτικές προς την ΕΣΣΔ που προέκυψαν με ιστορικά αναγκαίο τρόπο από τις αντιφάσεις του ''υπαρκτού σοσιαλισμού'' και της ''σοσιαλιστικής οικοδόμησης'', αντιφάσεις τις οποίες είχε εύστοχα επισημάνει και η δυτική-καπιταλιστική κριτική στην ΕΣΣΔ (βλ. και τη δημοφιλία της πρώιμης κριτικής της Λούξεμπουργκ στους μπολσεβίκους, την οικειοποίηση των γραπτών του Γκράμσι από τον ευρωκομμουνισμό, κ.α). Για το λόγο αυτό, μαοισμός και τροτσκισμός, υπό μία ορισμένη ερμηνεία τους από τον δυτικό καπιταλισμό (όπως συνέβη με τον ''μεταμοντερνισμό''), έγιναν ρεύματα συμβατά με την καπιταλιστική αναπαραγωγή, όχι συνολικά αλλά τμηματικά, σε ορισμένες πλευρές τους που συγκρατούσε αυτή η ερμηνεία. Έτσι, τον Τρότσκυ μπορούσαν να τον επικαλούνται, όπως και τον Μάο, ενάντια στην ΕΣΣΔ, με τρόπο πάντως λιγότερο χυδαίο σε σχέση με τη διαρκή επίκληση του Λένιν και του λενινισμού της ''άμεσης τακτικής Αριστερής Κυβέρνησης'' του σήμερα. Ο Τρότσκυ ήταν η ''εσωτερική αντιπολίτευση'', την οποία μπορούσε να αξιοποιήσει ο δυτικός καπιταλισμός, ανεξαρτήτως του δικαίου ή του αδίκου της, για να απονομιμοποιήσει το σοβιετικό κράτος που μπλόκαρε τις επενδυτικές ροές του κεφαλαίου και υποσχόταν ένα καλύτερο μέλλον για την εργατική τάξη, την ωθούσε σε μεγαλύτερες συνδικαλιστικές διεκδικήσεις κ.α. Ο Μάο ''μεταμοντερνοποιήθηκε'', αφού η έμφασή του στην ''πολιτιστική επανάσταση'' και το Μεγάλο Άλμα της κριτικής του στον οικονομισμό και την μονολιθική σύλληψη της αντίθεσης κεφαλαίου-εργασίας, επέτρεπε μια μεταμοντέρνα μετατόπιση του κέντρου βάρους της κριτικής αναζήτησης, ιδίως της νεολαίας, από τον αντικαπιταλισμού στην πολιτισμική κριτική, στις ''δευτερεύουσες αντιθέσεις'' κ.ο.κ. Ο επονομαζόμενος ''δυτικός μαρξισμός'' ήταν μια απάντηση στις πρώτες τέτοιου τύπου κριτικές που ασκήθηκαν, πολύ πριν τον γαλλικό Μάη (βλ. χαρακτηριστικά την Σχολή της Φρανκφούρτης), και μια προσπάθεια αφομοίωσης της κριτικής προς την ΕΣΣΔ, ενώ ο ''μεταμαρξισμός'' ήταν η μεταμοντερνοποίηση του ίδιου του μαρξισμού.
  
Σημασία έχει πως η ιστορική αναγκαιότητα μιας ''πολιτικής'' και μιας ''πολιτιστικής'' επανάστασης, εκτός από την επανάσταση στην ''οικονομία'' (κεφάλαιο-εργασία), γεννήθηκε μέσα στη διαδικασία των πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, και έτσι, παραδόξως, ο ''μεταμοντερνισμός'' αποτελεί, μέσα από διάφορες διαμεσολαβήσεις, κομμάτι της ιστορίας του ''υπαρκτού σοσιαλισμού'', όπως κομμάτι της ιστορίας του ''υπαρκτού σοσιαλισμού'' αποτελεί ο γαλλικός Μάης, η Ιταλία του 1970, η Ουγγαρία, τα αντιαποικιοκρατικά κινήματα σοσιαλιστικής κατεύθυνσης κ.α. Γιατί, τελικά, η διαλεκτική (υπαρκτού) σοσιαλισμού και μαρξιστικής θεωρίας-δυτικού καπιταλισμού και θεωρητικού μεταμοντερνισμού, στα διάφορα επίπεδά της, δεν ήταν παρά μια διαλεκτική αυτοαναφορά και αυτοεκδίπλωση της Ιστορίας και του κομμουνισμού ως δυνατότητας (ή της παγκόσμιας κοινοπολιτείας ως δυνατότητας), ως ''κίνησης που καταργεί την υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων''. Και αν αυτό μοιάζει ιδεαλιστικό, και πολύ νεωτερικό, ας το πούμε, οντολογικά, ''Αποδόμηση εν δράσει'', με τον τρόπο του, υπεράνω πάσης υποψίας....Derrida:


5. Η θέση μου, λοιπόν, μπορεί να συνοψιστεί ως εξής; οι πρώιμες σοσιαλιστικές επαναστάσεις γέννησαν την αναγκαιότητα μιας πολιτικής και πολιτιστικής ''επανάστασης μέσα στην επανάσταση'', και η αναγκαιότητα αυτή, την οποία δεν εκπλήρωσαν οι πρώιμες σοσιαλιστικές επαναστάσεις, ήταν η ιστορικά αναγκαία κριτική απέναντι στην επανάσταση και αυτο-κριτική της επανάστασης στον εαυτό της, που προέκυψε δηλαδή μέσα από τις ίδιες τις αντιφάσεις της και τα ιστορικά της όρια. Κριτική περί των ιστορικών ορίων και των δυνατοτήτων υπέρβασης της παγκόσμιας κρατικομονοπωλιακά ρυθμισμένης καπιταλιστικής οικονομίας-άρα μια κριτική που αφορούσε, με άνισο βέβαια τρόπο, τον βιομηχανικό κρατικό σοσιαλισμό και ταυτόχρονα τον βιομηχανικοκεντρικό κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό. Ο ''μεταμοντερνισμός'' ήταν η ιδεολογική αξιοποίηση των αντιφάσεων του κρατικού σοσιαλισμού από το δυτικό καπιταλισμό, και ο ''υπαρκτός σοσιαλισμός'',  σαν αντίπαλο δέος, επέδρασε καταλυτικά στην βελτιστοποίηση των καπιταλιστικών μεθόδων εξουσίας και παραγωγής (βλ. ΝΑΤΟ, νέες τεχνολογίες και μορφές ελέγχου), άρα επέδρασε καταλυτικά (ο υπαρκτός σοσιαλισμός) και στην δημιουργία προϋποθέσεων μετάβασης από το κρατικομονοπωλιακό στο ολοκληρωτικό στάδιο του καπιταλισμού, που εμπεδώθηκε, διόλου τυχαία, με την κατάρρευση (λόγω εσωτερικών αντιφάσεων) και ανατροπή της ΕΣΣΔ.

Όσοι αποκλήθηκαν ''μεταμοντέρνοι'' δεν εξέφρασαν απλώς το ''πνεύμα της εποχής'' του δυτικού καπιταλισμού, αλλά και τις αναγκαίες αντιφάσεις του ''υπαρκτού σοσιαλισμού'' κατά τη ''σοσιαλιστική οικοδόμηση'' (με τη μεσολάβηση κυρίως του μαοϊσμού και του τροτσκισμού, αλλά και των πολιτικών του Γαλλικού ΚΚ και των γεγονότων του γαλλικού Μάη, κ.α). Εκφράζουν, επιπλέον, και τη σύνολη διαλεκτική ιστορικού καπιταλισμού-υπαρκτού σοσιαλισμού. 
  
Η σύγχρονη επαναστατική θεωρία οφείλει να διεκδικήσει τον δικό της Foucault, τον δικό της Derrida, τον δικό της Lacan, και πάνω από όλα, τους δικούς της Deleuze και Badiou, πολύ απλά γιατί ο ''μεταμοντερνισμός'' ως ερμηνεία τους δεν εκφράζει σε καμία περίπτωση τον πλούτο των προβληματισμών και των εννοιών τους, και πάνω από όλα την ιστορική αναγκαιότητα των ιδεών τους, ειδικά των δύο τελευταίων. Ό,τι αποκλήθηκε ''μεταμοντερνισμός'' εμπερικλείει αναλυτικά εργαλεία και ιστορικές κριτικές εμπειρίες πολύτιμες για τις μελλοντικές αντικαπιταλιστικές επαναστάσεις (σε πολλά επίπεδα, στην πολιτική, την τέχνη, τη θεωρία του υποκειμένου κ.α), αναλυτικά εργαλεία που πρέπει να συλληφθούν με συστηματικό, και όχι ''εκλεκτικιστικό'' τρόπο, με γνώμονα την επαναστατική διαλεκτική λογική και τον μεταδιαλεκτικό της ορίζοντα, την πραγματική και ''ενεργό ουτοπία'' (κατά την έκφραση των Deleuze-Guattari) του Άλλου Κόσμου και της Άλλης κοινωνίας. 

Καλό θα ήταν ορισμένοι μαρξιστές να το καταλάβουν αυτό, και να προσπαθήσουν να οικειοποιηθούν τα κεκτημένα της αστικής επιστήμης και θεωρίας, πάνω από όλα τα κεκτημένα της πλανητικής ιστορίας της ανθρωπότητας, αντί να προσπαθούν να οικειοποιηθούν το ''Έθνος'', την αστική δημοκρατία και τα κοινοβουλευτικά επιτροπάτα, και δεν ξέρω και εγώ τί άλλο.

Το Ερευνητικό Πρόγραμμα που αντιστοιχεί σε όλα τα παραπάνω, είναι βασικά ένα: συγκριτική μελέτη μεταπολεμικής σοβιετικής και δυτικοκαπιταλιστικής οικονομικής και πολιτισμικής/καλλιτεχνικής θεωρίας. 


Σχόλιο ιστολογίου: Με μεγάλη χαρά αναδημοσιεύουμε αυτή τη συμβολή από τη Λέσχη Νέων Χεγκελιανών, δίχως ασφαλώς να ενστερνιζόμαστε ή να προσυπογράφουμε το σύνολο των παραδοχών, των εκτιμήσεων και των λεπτομερειών της. - W. Κ.