Παρασκευή 19 Απριλίου 2013

Κατανοώντας πτυχές της ντελεζιανής επανάληψης μέσω ενός επεισοδίου του “Community”


* Ακολουθεί η πρόχειρη μετάφραση από τον Weltschmerz K. μιας ενδιαφέρουσας ανάρτησης του Daniel Coffeen σχετικά με την επανάληψη και τη διαλεκτική ταυτότητας-διαφοράς, πιστότητας-προδοσίας, μιμητικής αναπαραγωγής-καινοτόμου επανάληψης. Γίνεται σαφές από το κείμενο ότι ο Ντελέζ είναι πλήρως συμβατός με τον Χέγκελ -με μιαν ορισμένη εκδοχή του, τουλάχιστον-, πόρισμα που θα χαροποιήσει πιστεύω τον Ονειρμό. Στον μεταφραστή χρεώνονται επίσης οι σύνδεσμοι, όπως και τα σχόλια και οι διευκρινίσεις που βρίσκονται εντός αγκυλών.

* * *

Εντός του διαστήματος 21 λεπτών, παρουσιάζονται σε μας δύο μορφές παραπομπής. Από τη μία μεριά, υπάρχει το επικεντρωμένο στο Pulp Fiction πάρτυ έκπληξη. Από την άλλη, ο Άμπεντ παριστάνει το My Dinner with Andre. Ακόμη και αυτές οι δυο ταινίες προτείνουν μια αιχμηρή αντιπαράθεση: η ήρεμη ειλικρίνεια του Αντρέ αντιπαρατίθεται με την αναφορική εγκατάλειψη του Ταραντίνο. Αλλά το επεισόδιο –σαιζόν 2, επεισόδιο 19, τιτλοφορούμενο “Κριτικές Σπουδές Κινηματογράφου”- μετατοπίζει επιδέξια τους ίδιους τους όρους της αντιπαράθεσης.

Είναι τα γενέθλια του Άμπεντ. Πρόκειται να συναντήσει τον Τζεφ σε ένα ρεστωράν για δείπνο και είναι δουλειά του Τζεφ να τον πάει στο πάρτυ έκπληξη που τα μέλη της ομάδας έχουν οργανώσει για τον εμμονικό με τη μαζική κουλτούρα φίλο τους.

Αλλά ο Τζεφ εκπλήσσσεται. Το ρεστωράν -πρόταση του Άμπεντ- είναι φινετσάτο. Και τότε ο Άμπεντ εμφανίζεται όχι δρώντας σαν ο συνηθισμένος Άσπεργκερ-ικός ["αυτιστικός"], αναφερόμενος [συχνά] στη μαζική κουλτούρα αγορίστικος εαυτός του. Στην πραγματικότητα, δείχνει κανονικός, ώριμος ακόμη, κοινωνικά εμπεπλεγμένος, ευκρινής [στην έκφραση του]. Οι δυο καταλήγουν να μείνουν στο ρεστωράν καθώς η συζήτηση τους γίνεται αυξανόμενα έντονη και προσωπική.

Τότε, προς το τέλος του δείπνου τους, ο Τζεφ συνειδητοποιεί κάτι. Ο Άμπεντ δεν άλλαξε τους εμμονικούς με τη μαζική κουλτούρα τρόπους του – αναπαριστά [απλώς] την ταινία My Dinner with Andre. Διαπίστωση η οποία νευριάζει τον Τζεφ: πάνω που νόμιζε ότι ο Άμπεντ γινόταν “πραγματικός”, φάινεται ότι είναι μόνο μία ακόμη αναφορά μαζικής κουλτούρας.

Φαίνεται πως έχουμε δύο παραδείγματα ανθρώπων που υποκρίνονται ότι είναι εκείνο που δεν είναι - το ένα, ο Άμπεντ υποδυόμενος τον Άντρε· το άλλο, η ντυμένη [με θέμα το] Pulp Fiction ομάδα. Και παραταύτα δεν είναι όλες οι παραπομπές ίσες· δεν είναι κάθε υποκρισία [με την έννοια της μίμησης] στην πραγματικότητα υποκρισία. Οι δύο τρόποι εδώ δε θα μπορούσαν να είναι περισσότερο διαφορετικοί.

Οι φίλοι ντυμένοι ως [χαρακτήρες του] Pulp Fiction παραμένουν σε μεγάλο βαθμό οι εαυτοί τους. Μένουν αληθινοί, όπως ήταν, στους χαρακτήρες τους – η Μπρίτα είναι η Μπρίτα, ο Τρόυ είναι ο Τρόυ, ο Τσανγκ είναι ο Τσανγκ. Το μόνο διαφορετικό πράγμα σχετικά με αυτούς είναι τα κοστούμια τους. Είναι μόνο μια εξωτερική διαφορά, μια μετατόπιση [σε επίπεδο] φλούδας [δηλαδή επιφανειακού στρώματος].


Τα μέλη της ομάδας αναφέρονται στο Pulp Fiction αλλά παραμένουν οι εαυτοί τους: αντιγράφουν μάλλον παρά επαναλαμβάνουν.


Αλλά ο Άμπεντ γίνεται ένα θεμελιωδώς διαφορετικό πρόσωπο. Δεν υποδύεται μόνο τον Άντρε. Έχει γίνει άλλος.

 Ο Άμπεντ, εν τω μεταξύ, δεν ντύνεται μόνο όπως ο Άντρε. Επαναλαμβάνοντας αυτή την ταινία, γίνεται κάτι νέο: ο Άμπεντ-Άντρε.


Και αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του αντιγράφειν και του επαναλαμβάνειν. Όταν αντιγράφεις, λες τα σωστά πράγματα, ντύνεσαι με το σωστό τρόπο. [Όμως] Ο τρόπος λειτουργίας σου δεν αλλάζει. Μπορεί να ντύνεσαι όπως η Μία Γουάλλας αλλά εξακολουθείς να βγάζεις νόημα από τον κόσμο ως Μπρίτα.

Αλλά όταν επαναλαμβάνεις, ακολουθείς το δρόμο ενός άλλου και, κάνοντας το αυτό, γίνεσαι κάτι διαφορετικό. Δεν λες μόνο τα σωστά πράγματα. Βγάζεις στην κυριολεξία νόημα από τον κόσμο διαφορετικά. Κοιτάξτε τον Άμπεντ: όλα σχετικά με αυτόν είναι διαφορετικά.

Δεν παραθέτει απλώς τις ατάκες κάποιου άλλου, ως εάν ο πραγματικός Άμπεντ να υπήρχε από κάτω ή από μέσα. Δεν υποκρίνεται ότι είναι ο Άντρε. Αλλά ούτε έχει γίνει ο ίδιος ο Άντρε (οτιδήποτε θα σήμαινε αυτό). Επαναλαμβάνει τον Άντρε μέσω του δικού του μεταβολισμού, δημιουργώντας κάτι νέο, εκείνο που ο Ντελέζ θα μπορούσε να αποκαλέσει νυμφικό [nuptial]: τον Άντρε-Άμπεντ.

Τείνουμε να σκεφτόμαστε την επανάληψη ως το να κάνουμε το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά. Αλλά, για τον Ντελέζ (και για τον Κίρκεγκoρντ), η επανάληψη είναι πρόσθια κίνηση, μια διεργασία να ελίσσεσαι προς τα εμπρός διαφορετικά. Εάν ήσουν ο ίδιος, δε θα υπήρχε κίνηση. Αυτό αλλάζει τον ίδιο τον τρόπο που σκεφτόμαστε την ταυτότητα. Αντί να είμαστε αυτό το σταθερό πράγμα, είμαστε [τέτοιου είδους] πλάσματα τα οποία επαναλαμβάνουν τους εαυτούς τους (ελπίζω) – όχι κάνοντας το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά αλλά περισυλλέγοντας τους εαυτούς μας και "χορεύοντας" τους εαυτούς μας προς τα εμπρός [picking ourselves up and dancing ourselves forward]. Είμαστε συνέχεια καινούριοι στο γίγνεσθαι που αποτελούμε.

Με την επανάληψη, η ταυτότητα είναι νομαδική: πάντοτε κάπου διαφορετικά, πάντοτε σπίτι.

Με μια έννοια, αυτό μοιάζει κάπως προφανές. Είμαι διαφορετικό πρόσωπο σήμερα από εκείνο που ήμουν όταν ήμουν 2, 8, 16, 28, 34 [ετών]. Και παραταύτα δεν είμαι απόλυτα καινούριος. Είμαι ακόμη εγώ. Αλλά αυτό που είμαι είναι [ακριβώς] αυτή η διεργασία αλλαγής. Το όνομα που δίνει ο Ντελέζ σε αυτή τη διεργασία είναι επανάληψη. Αυτή είναι το όμορφο παραλήρημα, το μυστηριώδες, στην καρδιά του είναι: είμαι πάντα εξοικειωμένος και μη-εξοικειωμένος, πάντα καινούριος ενώ παραμένω εγώ (έως ότου να μην είμαι – [διότι] ενδέχεται να αλλάξω τόσο ριζικά ώστε να μην είμαι πλέον εγώ, περίπτωση στην οποία δε θα επαναλάμβανα πλέον [εφόσον θα ήμουν ήδη κάτι εντελώς άλλο]). Όταν επαναλαμβάνω τον εαυτό μου -ή όταν επαναλαμβάνω το My Dinner with Andre- δε μένω ο ίδιος. Απεναντίας, γίνομαι κάτι νέο.

Αυτό σαφώς απέχει πολύ από το να ντύνεσαι όπως η Μία Γουάλλας. Αυτό είναι μόνο ζήτημα του να βάλεις ένα κοστούμι. Δεν υπάρχει καμία εσωτερική κίνηση, καμία "μυστική δόνηση η οποία το κινητοποιεί, μια βαθύτερη εσωτερική επανάληψη εντός του ενικού" (βλέπε το Διαφορά και Επανάληψη του Ντελέζ). Ο Άμπεντ είναι μέσα στον Άντρε και ο Άντρε είναι μέσα στον Άμπεντ. Δεν είναι ότι ο Άμπεντ γίνεται ο Άντρε – εάν το έκανε, θα βλέπαμε τον Άντρε, όχι τον Άμπεντ. Όχι, επαναλαμβάνοντας τον Άντρε, ο Άμπεντ γίνεται κάτι νέο: ο Άμπεντ-Άντρε.

Σκεφτείτε τη διασκευή ενός τραγουδιού. Το συγκρότημα στο μπαρ που παίζει μια πιστή ερμηνεία του “Satisfactionτων Stonesαντιγράφει. Οι Devo που κάνουν το “Satisfactionεπαναλαμβάνουν: είναι το “Satisfaction” ξανά και εκ νέου. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του αντιγράφειν και του επαναλαμβάνειν. Το να επαναλαμβάνεις κάτι είναι το να [το] ζεις από μέσα και, στην πορεία, να δημιουργήσεις κάτι νέο. (Ή πάρτε [για παράδειγμα] τον Ταραντίνο. “Κλέβει” από ένα εύρος ταινιών [εκτεινόμενο] από τον Λεόνε και τον Γκοντάρ μέχρι B-films που δεν έχω ποτέ ακούσει και, στην πορεία, δημιουργεί το δικό του ύφος.)

Το "Community" διακωμωδεί την ίδια τη βούληση για αυθεντικότητα καθώς η ομολογούμενη πραγματικότητα του My Dinner with Andre γίνεται μια επανάληψη. Εν τω μεταξύ, το γράμμα [πιστοποίησης] της αυθεντικότητας για έναν χαρτοφύλακα που χρησιμοποιήθηκε στο Pulp Fiction -ένα δώρο [του Τζεφ] για τον Άμπεντ- τυλίγεται στις φλόγες [δηλαδή η απόδειξη μιας υποτιθέμενης αυθεντικότητας καταστρέφεται, οπότε παραμένουμε εντός ενός κόσμου όπου δεσπόζουν τα ομοιώματα ομοιωμάτων, τα ίχνη ιχνών και οι παραπομπές που παραπέμπουν σε άλλες παραπομπές, σε μια ατέλειωτη αλυσίδα σημαινόντων άνευ δυνατότητας μιας τελικής προσφυγής σε κάποιο εξωτερικό (εξω-κειμενικό) σημαινόμενο].

Απηχώντας τον Ντελέζ, το “Community” μας λέει ότι τίποτε δεν είναι αληθινό καθεαυτό και αφεαυτού. Αποτελούμε άπαντες υποδυόμενους χαρακτήρες – όλοι παραθέτοντας, αναφέροντας, κλέβοντας, παραπέμποντας [(σε) άλλους]. Στην τελική, καμιά από τις λέξεις μας δεν είναι “δική μας” λέξη· όλες οι γραμμές που λέμε είναι, κατά μίαν έννοια, δανεισμένες. Δεν υπάρχει αληθινή αυθεντικότητα. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι κάθε παραπομπή [δηλαδή: κάθε χειρονομία που εμπνέεται από μιαν άλλη και δείχνει προς αυτήν] δημιουργείται [μάλλον εννοεί: είναι δημιουργική] εξ ίσου [με τις άλλες]. Κάποιες αντιγράφουν. Το κόλπο είναι να επαναλαμβάνουν.

Στο τέλος του επεισοδίου, ο Τζεφ συνειδητοποιεί ότι η αναφορά -η παραπομπή, η παράθεση- είναι ο τρόπος που ο Άμπεντ γίνεται ο εαυτός του [το προσίδιον γίγνεσθαι του, σαν να λέμε, το γίγνεσθαι-Άμπεντ]. Όταν η Μπρίτα ντύνεται σαν Μία Γουάλλας, δεν υπάρχει καμία εσωτερική κίνηση. Τίποτε δεν έχει αλλάξει: είναι ακόμα η Μπρίτα. Αλλά όταν ο Άμπεντ υποδύεται τον Άντρε, απορροφά πτυχές του Άντρε στον εαυτό του και γίνεται κάτι νέο, κάτι διαφορετικό. Αυτή αντιγράφει. Εκείνος επαναλαμβάνει.