Δευτέρα 8 Σεπτεμβρίου 2014

Οι ρίζες του οικονομικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ


του Ευκλείδη Τσακαλώτου


Ο ΣΥΡΙΖΑ ξεκίνησε ως ένα πρωτόγνωρο, πολυδιάστατο εγχείρημα στον χώρο της Αριστεράς. Επηρεασμένος από την κομμουνιστική -σε όλες τις εκδοχές της-, τη σοσιαλδημοκρατική και τηναντιπαγκοσμιοποιητική παράδοση, επιδίωξε μια νέα σύνθεση που να απαντά στις προκλήσεις της εποχής του νεοφιλελευθερισμού. Στην εποχή της κρίσης, υποστηρίζω ότι οι ρίζες μας αποτυπώνονται στο υπό διαμόρφωση οικονομικό μας πρόγραμμα.

Μια ρίζα του οικονομικού προγράμματος είναι σοσιαλδημοκρατική, με την έννοια που είχε αυτός ο προσδιορισμός πριν τη μετάλλαξη Μπλερ – Σρέντερ – Σημίτη. Σε μια κρίση, το άμεσο πρόβλημα είναι η ζήτηση και οποιαδήποτε μεταρρύθμιση να αρχίσει με την αντιμετώπιση της φτώχειας και των χαμηλών μισθών. Μάλιστα, η σοσιαλδημοκρατία κατέστη κυρίαρχη μεταπολεμικά όταν υποστήριξε ότι οι μισθοί και η ευημερία των εργαζόμενων είναι μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος. Δίνουμε, λοιπόν, τόσο μεγάλη έμφαση στην ανθρωπιστική κρίση όχι μόνο από κοινωνική, αλλά και από οικονομική λογική. Το ίδιο ισχύει και για την αναδιανομή που είναι αναγκαία σήμερα και όχι «όταν μεγαλώσει η πίτα», που λένε οι αντίπαλοί μας. Γι’ αυτό χρειάζονται φορολογικές παρεμβάσεις τόσο στο εισόδημα (αύξηση αφορολόγητου, περισσότερα κλιμάκια) όσο και στον πλούτο -όπου δεν γνωρίζω να υπήρχε σοβαρός σοσιαλδημοκράτης στοχαστής πριν το ’80, που δεν υποστήριζε τη φορολογία του πλούτου ως συστατικό στοιχείο μιας αναδιανεμητικής πολιτικής υπέρ του κόσμου της εργασίας.

Από την άλλη, η μαρξιστική παράδοση, που έχει ασκήσει εύστοχη κριτική στα σοσιαλδημοκρατικά προτάγματα, κατανοεί την κρίση πότε ως κρίση υπερσυσσώρευσης, πότε ως κρίση υποκατανάλωσης και πότε ως ιδιαίτερη κρίση, π.χ. χρηματοπιστωτική. Από αυτό συνάγεται αβίαστα ότι το κυρίαρχο στοιχείο του προγράμματός μας απαντά στη θεμελιακή μαρξιστική ερώτηση: ποιος παράγει, με ποιον τρόπο και ποιος ωφελείται. Οι προτάσεις μας για την παραγωγική ανασυγκρότηση, για την κοινωνικοποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, για τη σημασία της κοινωνικής οικονομίας στηρίζονται σε μια πιο πλουραλιστική αντίληψη για το θεμελιακό ζήτημα της παραγωγής. Θέλουμε, σε αντίθεση με την απόλυτη κυριαρχία του ιδιωτικού τομέα, μια επέκταση του είδους των παραγωγικών φορέων, με διαφορετικές μορφές οργάνωσης, όπως οι κοινωνικές και αλληλέγγυες δομές, οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις και τα εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης.

Συγχρόνως, είμαστε και παιδιά του κινήματος της αντιπαγκοσμιοποίησης, με όλες τις αξίες, τις ιδέες και τις πρακτικές που ανέδειξε. Μια βασική αντίληψη του κινήματος της αντιπαγκοσμιοποίησης ήταν ότι οι παραγωγικές μονάδες πρέπει να ενσωματώνονται στην περιοχή και την κοινωνία όπου δραστηριοποιούνται. Έτσι, έχουν ευθύνες όχι μόνο απέναντι στους ιδιοκτήτες (ιδιώτες ή μη), αλλά και στους εργαζόμενούς τους, τους καταναλωτές ή τους λήπτες των υπηρεσιών τους, στην κοινότητα και στο φυσικό περιβάλλον. Υπό αυτή την έννοια, δεν μας ικανοποιεί απλά η εθνικοποίηση, για παράδειγμα, των τραπεζών, με το κράτος να έχει μια μετοχή. Εκτός των άλλων, κατανοούμε ότι οι τράπεζες είναι μεγάλοι οργανισμοί με εσωτερικές δικτυώσεις, ιεραρχίες και συμφέροντα που δεν θα ανταποκριθούν ως διά μαγείας στις διαταγές ενός πολιτικού κέντρου. Γι’ αυτό μιλάμε για την κοινωνικοποίηση, για τράπεζες ειδικού σκοπού, για ένα ευρύ δίκτυο συνεταιριστικών τραπεζών, για ηθικές τράπεζες και πολλά άλλα. Και γι’ αυτό έχει τόση σημασία η κοινωνική οικονομία, γιατί ενσωματώνει ένα εναλλακτικό και συμμετοχικό στοιχείο, ένα νέο, πιο αναδιανεμητικό παραγωγικό και καταναλωτικό πρότυπο. Απαντά, δηλαδή, στο ζήτημα της παραγωγής με έναν φρέσκο τρόπο.

Αυτές οι ρίζες και οι ιδεολογικές καταβολές του οικονομικού μας προγράμματος δεν μπορούν βέβαια να υποκαταστήσουν τα συγκεκριμένα μέτρα και τις λεπτομέρειες. Και αυτός είναι ο λόγος που συνεχίζεται η συζήτηση εντός του ΣΥΡΙΖΑ για τη διαμόρφωση του προγράμματος. Συγχρόνως, κατανοούμε τις μεταβατικότητες που απαιτούνται για να μετατραπούν οι ιδέες και τα οράματα σε εφαρμοσμένη πολιτική, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης που έχει επιφέρει παραγωγική αποσύνθεση και κοινωνική καταστροφή. Αλλά έχει επίσης σημασία να κατανοηθεί ότι το οικονομικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ φέρνει κάτι καινούργιο. Όχι κάτι καινούργιο με την έννοια του tabula rasa των εκσυγχρονιστών, όπου η συζήτηση ξεκινά χωρίς διαμάχες στο επίπεδο των αξιών, των προτεραιοτήτων και των συμφερόντων. Φέρνει κάτι καινούργιο ακριβώς επειδή στηρίζεται στις ρίζες μας και επιδιώκει να εφαρμόσει ένα σχέδιο που απαντά στις ανάγκες της κοινωνίας στη συγκυρία.


Πηγή Αυγή via Ecoleft