Σάββατο 1 Οκτωβρίου 2011

Ο Ντελέζ και η μορφογένεση, ή "Ο Ζιλ Ντελέζ ως θεωρησιακός ρεαλιστής".


* Κάνω ένα σύντομο διάλειμμα από την "Περιπέτεια της γαλλικής φιλοσοφίας" κατά Μπαντιού, για να παραθέσω τη μετάφραση της αρχής ενός κειμένου του πολυπράγμονος Μεξικανού Μανουέλ ΝτεΛάντα, του γνωστότερου ίσως Ντελεζιανού που δραστηριοποιείται στον αγγλοσαξονικό χώρο. Το κείμενο λέγεται "Ο Ντελέζ και η γένεση της μορφής" και είναι του 1997, μολονότι επαναλαμβάνει μια κεντρική ιδέα που διατυπώθηκε σε προγενέστερες και μεταγενέστερες παρεμβάσεις του συγγραφέα: ότι η σημαντικότερη συνεισφορά του Ντελέζ έγκειται στο ότι εισηγείται μια νεορεαλιστική και νεο-υλιστική οντολογία, μακριά από τις συμπληγάδες του θετικισμού και του μεταμοντέρνου κονστρουξιονισμού, αλλά και από όλες λίγο-πολύ τις παραδοσιακές στάσεις. Όπως αναφέρω στον τίτλο, μια τέτοια ανάγνωση ενδεχομένως τοποθετεί τον φιλόσοφο στην αρχή του σύγχρονου κινήματος του "θεωρησιακού ρεαλισμού" (ή υλισμού) που εξεγείρεται εναντίον ολόκληρης της μετακαντιανής παράδοσης της "ηπειρωτικής" φιλοσοφίας, με κύριους εκπροσώπους τους Ray Brassier και Quentin Meillassoux - ο τελευταίος είναι μαθητής του Μπαντιού και καθηγητής στην ENS. Να σημειώσω τέλος ότι γίνεται χρήση πλήθους επιστημονικών όρων από τον ΝτεΛάντα, και αμφιβάλλω αν κατόρθωσα να αποδώσω έστω και τους μισούς σωστά. Ο εξοικειωμένος με τας θετικάς επιστήμας αναγνώστης καλείται να δείξει κατανόηση. W. K.


Μανουέλ ΝτεΛάντα, Ο Ντελέζ και η μορφογένεση

Μια σταθερά στην ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας φαίνεται πως είναι μια ορισμένη σύλληψη της ύλης ως αδρανούς δοχείου για μορφές που έρχονται έξωθεν. Με άλλα λόγια, η γένεση μορφής και δομής φαίνεται πως εμπεριέχει πάντα πόρους που πάνε επέκεινα των ικανοτήτων του υλικού υποστρώματος των μορφών και δομών αυτών. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτοί οι πόροι είναι ρητά υπερβατικές, αιώνιες ουσίες που ορίζουν μορφές οι οποίες επιβάλλονται πάνω σε άγονα υλικά. Το σαφέστερο παράδειγμα αυτής της θεωρίας της μορφής είναι, φυσικά, ο θρησκευτικός δημιουργισμός, στον οποίο η μορφή αρχίζει ως μια ιδέα στον νου του Θεού, και επιβάλλεται έπειτα μέσω εντολής σε μια πρόθυμη και υπάκουη ύλη. Αλλά επίσης υπάρχουν σοβαρότερα παραδείγματα. Στις αρχαίες φιλοσοφίες οι ουσίες του Αριστοτέλη φαίνεται να ταιριάζουν σε αυτό το κριτήριο, όπως κάνουν εκείνες που κατοικούν πλατωνικούς ουρανούς. Και μολονότι η κλασσική φυσική άρχισε με μια σαφή τομή με την αριστοτελική φιλοσοφία, και προίκισε την ύλη με κάποια αυθόρμητη συμπεριφορά (πχ. αδράνεια), ανήγαγε τη μεταβλητότητα και αφθονία της υλικής έκφρασης στην έννοια της μάζας, και μελέτησε μόνο τα απλούστατα υλικά συστήματα (αρμονική πλανητική δυναμική, ιδανικά αέρια) όπου η αυθόρμητη αυτο-παραγωγή της μορφής δεν επισυμβαίνει, διατηρώντας έτσι κάποια υπερβατική επιτελεστικότητα κρυμμένη στο παρασκήνιο.

Εντούτοις, όπως ο Ζιλ Ντελέζ έχει δείξει στο έργο του για τον Σπινόζα, δεν έχει πάρει αυτή τη θέση κάθε δυτικός φιλόσοφος. Στον Σπινόζα, ο Ντελέζ ανακαλύπτει μια άλλη δυνατότητα: ότι οι εμπλεκόμενοι στη γένεση της μορφής πόροι δεν είναι υπερβατικοί αλλά εμμενείς προς την ίδια την ύλη. Ένα απλό παράδειγμα θα αρκούσε για να στηρίξει αυτό το σημείο. Ο απλούστερος τύπος εμμενών πόρων για μορφογένεση φαίνεται πως είναι οι ενδογενώς παραγόμενες σταθερές καταστάσεις [stable states]. Ιστορικά, οι πρώτες τέτοιες καταστάσεις που ανακαλύφθηκαν από επιστήμονες που μελετούσαν τη συμπεριφορά της ύλης (αέρια) ήταν ενεργειακά ελάχιστα (ή αντίστοιχα, εντροπιακά μέγιστα). Η σφαιρική μορφή της σαπουνόφουσκας, επί παραδείγματι, προκύπτει από αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα συστατικά της μόρια καθώς αυτά αναγκάζονται ενεργητικά να «αναζητήσουν» το σημείο στο οποίο η επιφανειακή τάση ελαχιστοποιείται. Σ' αυτήν την περίπτωση, δεν τίθεται ερώτημα μιας ουσίας της «σαπουνοφουσκότητας» που με κάποιον τρόπο επιβάλει εαυτήν έξωθεν, [δηλαδή] μιας ιδεατής γεωμετρικής μορφής (σφαίρα) σχηματίζουσας μια αδρανή συλλογή μορίων. Αλλά μάλλον, μια ενδογενής τοπολογική μορφή (ένα σημείο στο χώρο των ενεργητικών δυνατοτήτων για αυτή τη μοριακή συνάθροιση) κυβερνά τη συλλογική συμπεριφορά των μορίων του ατομικού σαπουνιού, και καταλήγει στην ανάδυση ενός σφαιρικού σχήματος.

Επιπλέον, η ίδια τοπολογική μορφή, το ίδιο ελάχιστο σημείο, μπορεί να καθοδηγήσει τις διεργασίες που παράγουν πολλές άλλες γεωμετρικές μορφές. Για παράδειγμα, αν αντί για μόρια σαπουνιού έχουμε τα ατομικά συστατικά ενός συνηθισμένου κρυστάλλου άλατος, η μορφή που προκύπτει ελαχιστοποιώντας την ενέργεια (ενέργεια σύνδεσης σε αυτήν την περίπτωση) είναι ένας κύβος. Με άλλα λόγια, μια μόνο τοπολογική μορφή μπορεί να καθοδηγήσει τη μορφογένεση μιας ποικιλίας γεωμετρικών μορφών. Ένα παρόμοιο σημείο εφαρμόζει σε άλλες τοπολογικές μορφές που κατοικούν αυτούς τους χώρους ενεργητικών δυνατοτήτων. Για παράδειγμα, αυτοί οι χώροι ενδέχεται να περιέχουν κλειστούς βρόχους (τεχνικά αποκαλούνται «κύκλοι ορίου» και «περιοδικοί ελκυστές»). Σε αυτήν την περίπτωση οι διάφορες πιθανές φυσικές αναπαραστάσεις αυτού του χώρου θα επιδείξουν όλες ισομορφική συμπεριφορά: μια ενδογενώς παραγόμενη τάση να ταλαντωθούν με ένα σταθερό τρόπο. Ανεξαρτήτως αν κάποιος έχει να κάνει με μια κοινωνιο-τεχνολογική δομή (όπως ένας ραδιοπομπός ή μια μηχανή ραντάρ), μια βιολογική (ένας κυκλικός μεταβολισμός), ή μια φυσική (μια μεταφορά θερμότητας στην ατμόσφαιρα), είναι ένας και ο αυτός εμμενής πόρος που εμπλέκεται στη διαφορετική τους ταλαντωτική συμπεριφορά.

Αφού αυτό είναι ένα κρίσιμο ζήτημα στη φιλοσοφία του Ντελέζ επιτρέψτε μου να εξηγήσω αυτό το σημείο λίγο λεπτομερέστερα. Ο Ντελέζ αποκαλεί αυτή τη δυνατότητα των τοπολογικών μορφών να προκαλέσουν πολλές διαφορετικές φυσικές αναπαραστάσεις, μια διεργασία «αποκλίνουσας ενεργοποίησης», παίρνοντας την ιδέα από τον Γάλλο φιλόσοφο Ανρί Μπερξόν [1859-1941] ο οποίος, στην καμπή του αιώνα, έγραψε μια σειρά από κείμενα όπου επέκρινε την ανικανότητα της επιστήμης του καιρού του να σκεφτεί το νέο, το αληθινά καινοφανές. Το πρώτο εμπόδιο ήταν, σύμφωνα με τον Μπερξόν, μια μηχανική και γραμμική θεώρηση της αιτιότητας και ο άκαμπτος ντετερμινισμός που αυτή υπονοούσε. Σαφώς, αν όλο το μέλλον είναι ήδη δοσμένο στο παρελθόν, αν το μέλλον είναι μόνο αυτή η τροπικότητα του χρόνου όπου προηγουμένως καθορισμένες δυνατότητες γίνονται πραγματοποιημένες, τότε η αληθινή καινοτομία είναι αδύνατη. Για να αποφύγουμε αυτό το λάθος, σκέφτηκε, πρέπει να παλέψουμε να διαμορφώσουμε το μέλλον ως αληθινά απροσδιόριστο, και το παρελθόν και το παρόν ως κυοφορούντα όχι μόνο δυνατότητες που γίνονται πραγματικές, αλλά δυνητικότητες που γίνονται ενεργές.

Τετάρτη 28 Σεπτεμβρίου 2011

Αλαίν Μπαντιού, Η περιπέτεια της γαλλικής φιλοσοφίας IV


Γραφή, γλώσσα, μορφές

Το ερώτημα των μορφών, και των συγγενικών σχέσεων της φιλοσοφίας με τη δημιουργία μορφών, ήταν καθοριστικής σημασίας. Σαφώς, αυτό έθετε το ζήτημα της μορφής της ίδιας της φιλοσοφίας: δε θα μπορούσε να μετατοπίσει κανείς την έννοια δίχως να επινοήσει νέες φιλοσοφικές μορφές. Ήταν έτσι αναγκαίο όχι απλά να δημιουργήσει νέες έννοιες αλλά να μετατρέψει τη γλώσσα της φιλοσοφίας. Αυτό προξένησε μια σπάνια συμμαχία μεταξύ φιλοσοφίας και λογοτεχνίας η οποία έχει υπάρξει ένα από τα πιο αξιοπρόσεκτα χαρακτηριστικά της σύγχρονης γαλλικής φιλοσοφίας. Υπάρχει, φυσικά, μακρύτερη ιστορία σε αυτό. Τα έργα εκείνων που ήταν γνωστοί στον 18ο αιώνα ως φιλόσοφοι -Βολταίρος, Ρουσσώ ή Ντιντερό- είναι κλασσικά της γαλλικής λογοτεχνίας· οι συγγραφείς αυτοί είναι με μια έννοια οι πρόγονοι της μεταπολεμικής συμμαχίας. Υπάρχουν πολυάριθμοι Γάλλοι συγγραφείς που δε μπορούν να καταχωριστούν κατ' αποκλειστικότητα είτε στη φιλοσοφία είτε στη λογοτεχνία· ο Πασκάλ, για παράδειγμα, είναι μαζί μια από τις μεγαλύτερες φιγούρες στη γαλλική λογοτενία και ένας από τους διεισδυτικότερους Γάλλους στοχαστές. Στον 20ό αιώνα ο Αλαίν, ως προς κάθε πρακτική σημασία ένας κλασσικός φιλόσοφος και όχι μέρος της στιγμής που μας απασχολεί εδώ, ήταν στενά αναμεμειγμένος με τη λογοτεχνία· η διαδικασία της γραφής ήταν πολύ σημαντική γι' αυτόν, και παρήγαγε πολυάριθμους σχολιασμούς πάνω σε μυθιστορήματα -τα κείμενα του πάνω στον Μπαλζάκ είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα- και πάνω στη σύγχρονη γαλλική ποίηση, εν προκειμένω τον Βαλερύ. Με άλλα λόγια, ακόμα και οι συμβατικότερες φιγούρες της γαλλικής φιλοσοφίας του εικοστού αιώνα μπορούν να απεικονίσουν αυτήν τη συγγένεια μεταξύ φιλοσοφίας και λογοτεχνίας.

Οι σουρρεαλιστές επίσης έπαιξαν ένα σημαντικό ρόλο. Κι αυτοί ήταν πρόθυμοι να ταρακουνήσουν τις σχέσεις που αφορούσαν την παραγωγή μορφών, τη νεωτερικότητα, τις τέχνες· ήθελαν να επινοήσουν νέους τρόπους ζωής. Αν το δικό τους ήταν εν πολλοίς ένα αισθητικό πρόγραμμα, άνοιξε το δρόμο για το φιλοσοφικό πρόγραμμα των δεκαετιών του 1950 και 1960· για παράδειγμα, αμφότεροι οι Λακάν και Λεβί-Στρως σύχναζαν σε σουρρεαλιστικούς κύκλους. Αυτή είναι μια πολύπλοκη ιστορία, αλλά αν οι σουρρεαλιστές ήταν οι πρώτοι εκπρόσωποι μιας σύγκλισης μεταξύ αισθητικών και φιλοσοφικών προταγμάτων στη Γαλλία τον 20ό αιώνα, μέχρι τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 ήταν η φιλοσοφία που επινοούσε δικές της λογοτεχνικές μορφές σε μια προσπάθεια να βρει έναν άμεσο εκφραστικό σύνδεσμο μεταξύ φιλοσοφικού ύφους και παρουσίασης [από τη μία], και της νέας τοποθέτησης για την έννοια που πρότεινε.

Είναι σ' αυτό το σημείο που γινόμαστε μάρτυρες μιας εντυπωσιακής αλλαγής στη φιλοσοφική γραφή. Σαράντα χρόνια μετά έχουμε, ενδεχομένως, μεγαλώσει εξοικειωμένοι με τη γραφή των Ντελέζ, Φουκώ, Λακάν· έχουμε απωλέσει το νόημα του τι εξαιρετική ρήξη με τα προγενέστερα φιλοσοφικά ύφη αντιπροσώπευε. Όλοι αυτοί οι στοχαστές φιλοδοξούσαν να βρουν ένα δικό τους ύφος, επινοώντας ένα νέο τρόπο δημιουργίας πρόζας· ήθελαν να είναι συγγραφείς. Διαβάζοντας Ντελέζ ή Φουκώ, βρίσκει κανείς κάτι αρκετά πρωτοφανές στο επίπεδο της πρότασης, ένα σύνδεσμο μεταξύ σκέψης και φραστικής κίνησης που είναι εντελώς πρωτότυπος. Υπάρχει ένας νέος, καταφατικός ρυθμός και μια εκπληκτική ευρηματικότητα στις διατυπώσεις. Στον Ντερριντά υπάρχει μια υπομονετική, περίπλοκη σχέση της γλώσσας προς τη γλώσσα, καθώς η γλώσσα δουλεύει πάνω στον εαυτό της και η σκέψη μεταγράφει αυτό το έργο σε λέξεις. Στον Λακάν παλεύει κανείς με μια εκθαμβωτικά πολύπλοκη σύνταξη που προσομοιάζει όσο τίποτα στη σύνταξη του Μαλλαρμέ, και είναι ως εκ τούτου ποιητική – ομολογουμένως.

Ήταν, επομένως, μαζί ένας μετασχηματισμός της φιλοσοφικής έκφρασης και μια προσπάθεια να μετατοπιστούν τα όρια μεταξύ φιλοσοφίας και λογοτεχνίας. Θα έπρεπε να ανακαλέσουμε στη μνήμη -άλλη μια καινοτομία- ότι ο Σαρτρ ήταν επίσης μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας (όπως είμαι κι εγώ). Η ιδιομορφία αυτής της στιγμής στη γαλλική φιλοσοφία είναι να παίζει πάνω σε πολλά διαφορετικά επίπεδα στη γλώσσα, μετατοπίζοντας τα σύνορα μεταξύ φιλοσοφίας και λογοτεχνίας, μεταξύ φιλοσοφίας και δράματος. Θα μπορούσε ακόμα να πει κανείς ότι ένας από τους στόχους της γαλλικής φιλοσοφίας έχει υπάρξει το να δομηθεί ένας νέος χώρος από τον οποίο να γράφει, ένας όπου λογοτεχνία και φιλοσοφία θα ήταν αδιαχώριστες· μια περιοχή που δε θα ήταν ούτε εξειδικευμένη φιλοσοφία, ούτε λογοτεχνία ως τέτοια, αλλά μάλλον το σπίτι ενός είδους γραφής στο οποίο δε θα ήταν πλέον δυνατό να απεμπλέξει [κανείς] τη φιλοσοφία από τη λογοτεχνία. Ένας χώρος, με άλλα λόγια, όπου δεν υπάρχει πλέον μια τυπική διαφοροποίηση μεταξύ έννοιας και ζωής, γιατί η επινόηση αυτής της γραφής συνίσταται εντέλει στην παροχή μιας νέας ζωής στην έννοια· μιας λογοτεχνικής ζωής.

Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου 2011

Αλαίν Μπαντιού, Η περιπέτεια της γαλλικής φιλοσοφίας III


Τέσσερις κινήσεις

Έπειτα, η αναγνώριση των κοινών σε όλους αυτούς τους στοχαστές διανοητικών επιχειρήσεων. Θα αναφέρω συνοπτικά τέσσερις διαδικασίες οι οποίες, κατά τη γνώμη μου, παραδειγματοποιούν καθαρά έναν τρόπο να κάνει κανείς φιλοσοφία που είναι ιδιαίτερος σ' αυτήν τη στιγμή· όλες, υπό κάποιαν έννοια, είναι μεθοδολογικές. Η πρώτη κίνηση είναι γερμανική, ή μάλλον, μια γαλλική κίνηση πάνω σε γερμανούς φιλοσόφους. Όλη η σύγχρονη γαλλική φιλοσοφία είναι επίσης, στην πραγματικότητα, μια συζήτηση της γερμανικής κληρονομιάς. Οι διαμορφωτικές της στιγμές περιλαμβάνουν τα σεμινάρια του Κοζέβ πάνω στον Χέγκελ, παρακολουθούμενα από τον Λακάν και επίσης επιδραστικά πάνω στον Λεβί-Στρως, και η ανακάλυψη της φαινομενολογίας στις δεκαετίες του 1930 και 1940, μέσα από τα έργα των Χούσσερλ και Χάιντεγγερ. Ο Σαρτρ, για παράδειγμα, τροποποίησε ριζικά τις φιλοσοφικές του προοπτικές αφότου διάβασε αυτούς τους συγγραφείς στο πρωτότυπο κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Βερολίνο. Ο Ντερριντά μπορεί να θεωρηθεί ως, πρώτα απ' όλα, ένας τελείως πρωτότυπος ερμηνευτής της γερμανικής σκέψης. Ο Νίτσε ήταν μια θεμελιώδης αναφορά για αμφότερους τους Φουκώ και Ντελέζ.

Οι Γάλλοι φιλόσοφοι πήγαν στη Γερμανία αναζητώντας κάτι, λοιπόν, μέσα από το έργο των Χέγκελ, Νίτσε, Χούσσερλ, και Χάιντεγγερ. Τί ήταν αυτό που αναζητούσαν; Σε μια φράση: μια νέα σχέση μεταξύ σκέψης και ύπαρξης. Πίσω από τα πολλά ονόματα που αυτή η έρευνα υιοθέτησε -αποδόμηση, υπαρξισμός, ερμηνευτική- εδράζεται ένας κοινός στόχος: εκείνος της μετατροπής, ή της μετατόπισης, αυτής της σχέσης. Ο υπαρξιακός μετασχηματισμός της σκέψης, η σχέση της σκέψης με το ζωντανό της υπόστρωμα, ήταν ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για Γάλλους στοχαστές που πάλευαν με αυτό το κεντρικό ζήτημα της δικής τους κληρονομιάς. Αυτή, τότε, είναι η «γερμανική κίνηση», το ψάξιμο για νέους τρόπους χειρισμού της σχέσης της έννοιας προς την ύπαρξη μέσω προσφυγής σε γερμανικές φιλοσοφικές παραδόσεις. Στη διαδικασία της μετάφρασης της πάνω στο πεδίο μάχης της γαλλικής φιλοσοφίας, εξάλλου, η γερμανική φιλοσοφία μετατράπηκε σε κάτι εντελώς νέο. Αυτή η πρώτη επιχείρηση, τότε, είναι πρακτικά μια γαλλική απαλλοτρίωση της γερμανικής φιλοσοφίας.

Η δεύτερη επιχείρηση, όχι λιγότερο σημαντική, αφορά την επιστήμη. Οι γάλλοι φιλόσοφοι ζητούσαν να αποσπάσουν την επιστήμη από την αποκλειστική αρμοδιότητα της φιλοσοφίας της γνώσης αποδεικνύοντας ότι, ως ένας τρόπος παραγωγικής ή δημιουργικής δραστηριότητας, και όχι απλώς [ως] ένα αντικείμενο αναστοχασμού ή νοητικής επεξεργασίας, πήγαινε πολύ πέρα από την επικράτεια της γνώσης. Ανέκριναν την επιστήμη για μοντέλα επινόησης και μετασχηματισμού που θα μπορούσαν να την εγγράψουν σαν μια πρακτική δημιουργικής σκέψης, συγκρίσιμης μάλλον προς την καλλιτεχνική δραστηριότητα, παρά σαν την οργάνωση των αποκεκαλυμμένων φαινομένων. Αυτή η επιχείρηση, μετατόπισης της επιστήμης από το πεδίο της γνώσης σε εκείνο της δημιουργικότητας, και εν τέλει φέρνοντας την ακόμα εγγύτερα στην τέχνη, βρίσκει την ανώτερη έκφραση της στον Ντελέζ, που εξερευνά τη σύγκριση μεταξύ επιστημονικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας με τον πλέον λεπτό και οικείο τρόπο. Αλλά αρχίζει πολύ πριν απ' αυτόν, ως μια από τις συγκροτητικές επιχειρήσεις της γαλλικής φιλοσοφίας.

Η τρίτη επιχείρηση είναι πολιτική. Οι φιλόσοφοι αυτής της περιόδου ζητούσαν όλοι μια σε βάθος ενασχόληση της φιλοσοφίας με το ερώτημα της πολιτικής. Ο Σαρτρ, ο μεταπολεμικός Μερλώ-Ποντύ, ο Φουκώ, ο Αλτουσέρ και ο Ντελέζ ήταν πολιτικοί ακτιβιστές· ακριβώς όπως είχαν πάει στη γερμανική φιλοσοφία για μια φρέσκια προσέγγιση στη σχέση έννοιας και ύπαρξης, έτσι κοίταξαν στην πολιτική για μιαν νέα σχέση μεταξύ έννοιας και δράσης, εν προκειμένω, της συλλογικής δράσης. Αυτή η θεμελιώδης επιθυμία να εμπλέξουν τη φιλοσοφία με την πολιτική κατάσταση μεταμορφώνει τη σχέση μεταξύ έννοιας και δράσης.

Η τέταρτη επιχείρηση έχει να κάνει με εκσυγχρονισμό της φιλοσοφίας, με μια έννοια αρκετά διακριτή από τις υποκριτικές διακηρύξεις διαδοχικών κυβερνητικών διοικήσεων. Οι Γάλλοι φιλόσοφοι εμφάνισαν μια βαθιά έλξη για τη νεωτερικότητα. Παρακολουθούσαν τις σύγχρονες καλλιτεχνικές, πολιτιστικές και κοινωνικές αναπτύξεις πολύ στενά. Υπήρχε ένα ισχυρό φιλοσοφικό ενδιαφέρον στην μη παραστατική ζωγραφική, τη νέα μουσική και το νέο θέατρο, τα αστυνομικά μυθιστορήματα, τη τζαζ και τον κινηματογράφο, και μια επιθυμία να φέρουν τη φιλοσοφία [στο σημείο] να επηρρεάζει τις εντονότερες εκφράσεις του σύγχρονου κόσμου. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε επίσης στη σεξουαλικότητα και τους νέους τρόπους ζωής. Σε όλα αυτά, η φιλοσοφία αναζητούσε μια νέα σχέση μεταξύ της έννοιας και της παραγωγής νέων μορφών – καλλιτεχνικών, κοινωνικών, ή μορφών ζωής. Ο εκσυγχρονισμός ήταν έτσι η αναζήτηση για έναν νέο τρόπο με τον οποίο η φιλοσοφία θα μπορούσε να προσεγγίσει τη δημιουργία μορφών.

Εν συνόψει: η γαλλική φιλοσοφική στιγμή περιελάμβανε μια νέα απαλλοτρίωση της γερμανικής σκέψης, ένα όραμα της επιστήμης ως δημιουργικότητας, μια ριζοσπαστική πολιτική ενασχόληση και μια αναζήτηση για νέες μορφές στην τέχνη και τη ζωή. Τις επιχειρήσεις αυτές διατρέχει η κοινή απόπειρα να βρεθεί μια νέα θέση, ή διάθεση, για την έννοια: να μετατοπιστεί η σχέση μεταξύ της έννοιας και του εξωτερικού της περιβάλλοντος μέσω της ανάπτυξης νέων σχέσεων στην ύπαρξη, τη σκέψη, τη δράση, και την κίνηση των μορφών. Είναι η καινοτομία αυτής της σχέσης μεταξύ της φιλοσοφικής έννοιας και του εξωτερικού περιβάλλοντος που συγκροτεί την ευρύτερη πρωτοτυπία της γαλλικής φιλοσοφίας του εικοστού αιώνα.