Λόγω φόρτου εργασίας διέκοψα προσωρινά τη μετάφραση του προηγούμενου κειμένου, αλλά έχω κάτι άλλο αρκετά ενδιαφέρον. Τις τελευταίες μέρες ξέσπασε μια άγρια διαμάχη μεταξύ των υπερασπιστών του προτάγματος της Περιεκτικής Δημοκρατίας και ατόμων του ευρύτερου ελευθεριακού χώρου. Με αφορμή ένα απαντητικό προς τους εκπροσώπους της ΠΔ κείμενο της Πολιτικής ομάδας για την Αυτονομία, το οποίο θα βρει κανείς στο μπλογκ της (http://protagma.wordpress.com/2011/11/13/%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5-%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CF%82-%CE%B4%CE%B5%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%B9%CE%B1/), απομόνωσα τα σχόλια εκείνα που μπορούν να αναγνωσθούν ξέχωρα ως μια ευρύτερης θεματικής ανταλλαγή απόψεων μεταξύ εμού και του Ν. Μ., μέλους της ομάδας αυτής που εμπνέεται από τη σκέψη του Καστοριάδη. Νομίζω ότι οι προβληματισμοί που επισημαίνονται (ή δεν επισημαίνονται) είναι αρκετά γόνιμοι. Τα κείμενα είναι αυτούσια, εκτός από τυχόν ορθογραφικά ή γραμματικο-συντακτικά λάθη που έγιναν λόγω βιασύνης και υποπίπτουν στην αντίληψη μου.
Weltschmerz K. says:
24/12/2011 στις 18:41
Επιτρέψτε μου τις κάτωθι επισημάνσεις, ως μέλος της “ρεφορμιστικής αριστεράς” που τυχαίνει να έχει διαβάσει λίγο Καστοριάδη και Φωτόπουλο:
1. Η κριτική του ΤΦ στον ΚΚ είναι εν πολλοίς παλαιομαρξιστική, μολονότι στις θεωρητικές προκείμενες του ο πρώτος αρνείται τον οικονομισμό. Δεν αρκεί να λες ότι δεν είσαι οικονομιστής ή δογματικός για να μην είσαι τέτοιος.
2. Η κριτική του Καστοριάδη στον μαρξισμό είναι διεισδυτική, ανεξάρτητα του αν κάποιος αποφασίσει διαβάζοντας τη να εγκαταλείψει τη μαρξι(στι)κή θεωρία ή επιμείνει να την υπερασπίζεται. Δεν υπάρχει ένας μαρξισμός αλλά πολλοί. Και ο Μερλώ-Ποντύ μαρξιστής ήταν με μια έννοια, αλλά σεβόταν την υλική αφθονία του πραγματικού, την απροσδιοριστία του: ο κόσμος είναι κυριολεκτικά ανεξάντλητος απ’ όσα μπορούμε να σκεφτούμε και να πούμε γι’ αυτόν. Δεν αναφέρω τυχαία τον Μ-Π, γιατί νομίζω ο Καστοριάδης του έχει αφιερώσει κάποια κείμενα.
3. Η κριτική του Ν. Μάλλιαρη στον ΤΦ περί Καστοριάδη είναι λεπτομερής, διαυγής, και νηφάλια. Ο ίδιος ο ΤΦ, όπως φαίνεται στους Διαλόγους που βρίσκει κανείς στη σελίδα του αρχείου του, δυσφορεί με όποιον διαφωνεί μαζί του, ειδικά αν προέρχεται από τον χώρο όπου εντάσσω τον εαυτό μου, ή από εκείνον της “λάιφ-στάιλ” αναρχίας. Για τον βαθύτατα συντηρητικό χαρακτήρα οργανώσεων όπως το ΚΚΕ, πχ, δεν επιφυλάσσει ανάλογη κριτική. Υποψιάζομαι πως για αυτόν η ζωή ενός εργάτη στη Ρωσσία του Μπρέζνιεφ θα ήταν καλύτερη απ’ ότι στη Σουηδία της ίδιας εποχής. Κατά τα άλλα. ο ΤΦ είναι στοχαστής με αναλυτικές ικανότητες, που φαίνονται κυρίως στα συστηματικότερα βιβλία του, και σχεδόν εξαφανίζονται στα άρθρα στην “Ε” ή στις πολεμικές.
4. Σχεδόν σοκαρίστηκα όταν διάβαζα τα σχόλια σε ένα κείμενο του Φώτη Τερζάκη για τον Καστοριαδισμό ως ιδεολογία, που είχε γραφτεί πριν λίγα χρόνια, στο ιστολόγιο των εκδόσεων futura, αν θυμάμαι καλά. Ο Τερζάκης, στοχαστής επίσης ικανός, αλλά με εμμονές, κριτίκαρε τον Καστοριάδη και νομίζω ο Ν. Μάλλιαρης τον υπερασπιζόταν. Έπειτα ακολουθούσε ένας ολόκληρος λόχος από αναρχικούς (;) και μαρξιστές οι οποίοι του απευθύνονταν με τους πλέον ελεεινούς και χυδαίους τρόπους, ενώ εκείνος προσπαθούσε να απαντήσει κόσμια και συγκροτημένα. Σε κάποια φάση, ο Τερζάκης επανεμφανίστηκε, για να κάνει μόνο ένα σχόλιο, υποτιμητικού για τον ΝΜ περιεχομένου, δίχως να απαντήσει σε ζητήματα που είχε θέσει ο τελευταίος για το αρχικό κείμενο. Ο φανατισμός των κομμουνιστών είναι γνωστός. Το να βλέπεις κάτι αντίστοιχο στον ελευθεριακό χώρο, είναι λυπηρό.
ΥΓ. Για να υπερασπιστώ και το σπίτι μου λίγο, η στάση που κράτησε η “ρεφορμιστική” αριστερά απέναντι στις πλατείες δεν ήταν αρνητική ούτε μονομερώς εργαλειακή – αν και ασφαλώς υπήρχε -στο βαθμό που μπορώ να το κρίνω- αυτή η διάσταση. Επίσης στο βιβλίο που συνέγραψαν για την κρίση οι Τσακαλώτος-Λάσκος, δυο οικονομολόγοι της “γραμμής” του ΣΥΝ, επιχειρούν μια ανάλυση μαρξιστική μεν, πολυπρισματική δε, που δεν αφήνει απ’ έξω τα ερωτήματα δημοκρατίας και οικολογίας, ούτε τον υποβόσκοντα εθνολαϊκισμό της αριστεράς, τον κρατισμό της, τη σωτηριολογική και ντετερμινιστική αντίληψη της ιστορίας κλπ. Τα λέω αυτά γιατί ο αγώνας για έναν δημοκρατικό αντικαπιταλισμό διεξάγεται -όχι χωρίς παλινωδίες, αστοχίες, αντιστάσεις- με πολλούς τρόπους και σε πολλά επίπεδα, ακόμη κι εντός των υπαρχόντων πολιτικών σχηματισμών της αριστεράς… Συνεχίστε την καλή δουλειά. Το να ακούει και να διαβάζει κανείς δημοκρατικές ΚΑΙ ριζοσπαστικές φωνές (γιατί αυτά τα δυο συνήθως αντιδιαστέλλονται) στη σημερινή κατάσταση (με την κυρίαρχη πολιτική κουλτούρα και την μάλλον χαμηλή στάθμη ποιότητας και ήθους στους δημόσιους διαλόγους), είναι σαν να εισπνέει καθαρό αέρα έπειτα από συστηματική έκθεση σε ρύπους.
Protagma says:
26/12/2011 στις 02:46
@ Weltschmertz
Καταρχάς σε ευχαριστώ και σε ευχαριστούμε για τα καλά λόγια. Ο Φωτόπουλος μπορεί να είναι καλός αναλυτής ορισμένων φαινομένων –αν και νομίζω ότι αυτή του η ικανότητα υπονομεύεται πολύ σοβαρά από την απέχθειά του για οτιδήποτε το ανθρωπολογικό, το φαντασιακό κ.λπ. Έτσι τελικά καταλήγει να γίνεται πιο χυδαίος υλιστής και από τους συγγραφείς των πάλαι ποτέ σοβιετικών εγχειριδίων φιλοσοφίας του Αναγνωστίδη.
Όπως σωστά παρατηρήθηκε στη συζήτηση στο μπλογκ των Σχολιαστών Χωρίς Σύνορα (http://sxoliastesxwrissynora.wordpress.com/2011/12/17/%CE%BF-%CE%AD%CF%83%CF%87%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82-%CE%BE%CE%B5%CF%80%CE%B5%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CE%B5%CE%BD%CF%8C%CF%82-%CF%80%CF%81%CF%8E%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CE%AC%CF%81%CE%B1-%CE%BB%CE%AF%CE%B3/), ο Φ. και η ΠΔ έχουν κόψει σχεδόν κάθε αναφορά στην άμεση δημοκρατία, στην ανάγκη δημιουργίας δημοκρατικών θεσμών κ.λπ., και αναλώνονται κυρίως σε γεωπολιτικές και οικονομίστικες αναλύσεις, που τους έχουν κάνει να χάσουν εντελώς το μέτρο το πολιτικό. Μετατρέπονται έτσι, όλο και περισσότερο, σε μια συνωμοσιολογική, αντινεοταξίτικη σέχτα, η οποία θα οδηγείται να στηρίζει όλο και περισσότερο δήθεν «αντιστασιακά» καθεστώτα όπως το Ιράν ή η Β. Κορέα.
Και σε πνευματικό επίπεδο το αντίστοιχο αυτής της τάσης είναι μια σταλινικού τύπου, ιεροεξεταστική απόρριψη και δαιμονοποίηση συγγραφέων και πνευματικών ή φιλοσοφικών παραδόσεων (της ψυχανάλυσης, του Καστοριάδη κ.λπ.), οι οποίες γίνονται μόνο με στόχο την κατασυκοφάντησή τους. Ούτε καν στον κόπο να τους ασκήσουν πραγματική κριτική δε μπαίνουν οι της ΠΔ, εφόσον ο μόνος πραγματικός τους θεωρητικός, ο ΤΦ, δε διαθέτει ουσιαστική πνευματική καλλιέργεια και φιλοσοφική παιδεία. Λίγη πολιτική θεωρία ξέρει, συνήθως από δεύτερο χέρι (π.χ. κάπου παρέθετε Αριστοτέλη κι αντί να παραθέσει τον αριθμό του χωρίου –π.χ. Πολιτικά, 1331b 10-, παρέπεμπε στη σελίδα της μετάφρασης του Ζαχαρόπουλου!), κάποια ακαδημαϊκά οικονομικά και λίγη θετικιστικού τύπου ενημέρωση περί επιστήμης, συν τη δημοσιογραφικού τύπου ενημέρωσή του για τη γεωπολιτική επικαιρότητα. Έτσι όμως δε μπορείς να εξετάσεις ζητήματα φιλοσοφικής ή ψυχαναλυτικής θεωρίας σοβαρά. Νομίζω ότι η ανάλυση που κάνει ο Παπαϊωάννου στην Ψυχρή ιδεολογία για το σταλινισμό και τον τύπο ανθρώπου και κουλτούρας που αυτός πα-παρήγαγε, ταιριάζει γάντι και στην ΠΔ, το φανατισμό, την αμορφωσιά και την έλλειψη ηθικής ποιότητας που τη χαρακτηρίζουν.
Ως προς τη θρυλική συζήτηση με τον Τερζάκη (http://futura-blog.blogspot.com/2008/01/blog-post.html), να πω ότι είχα βάλει κι εγώ το χεράκι μου στο όλο μπάχαλο, καθώς, ενώ τοποθετήθηκα εξ αρχής με σαφέστατα επιχειρήματα στα οποία, φυσικά, ουδείς απάντησε, είχα επιλέξει να εμπλουτίσω την παρέμβασή μου με αρκετά σουρεαλιστικά και τρολ στοιχεία. Φυσικά οι περισσότεροι δεν είχαν κανένα χιούμορ κι έτσι άρχισαν καγκουροτρολιές γηπεδικού επιπέδου («σου γαμάμε την αδερφή», «έχεις μικρό πούτσο» κ.λπ.). Θυμάμαι ότι είχα παραθέσει και ερωτικές σκηνές από τον Μέγαν Ανατολικόν του Εμπειρίκου ως απάντηση, αλλά κάπου άρχισε ο διαχειριστής του μπλογκ να κόβει τα πιο «ερωτικά» σχόλια. Ο Τερζάκης νομίζω ότι ξεφτιλίστηκε εκεί, καθώς βγήκε εκτός εαυτού, λέγοντας ότι θα με δείρει κ.λπ.
(Φώτης Τερζάκης είπε…
Προς κον ΝΙΚΟ ΜΑΛΛΙΑΡΗ, για τελευταία φορά, μόνο και μόνο κι επειδή επιμένει τόσο φορτικά ν’ ασχοληθώ μαζί του: Τα τρία ερωτήματά σου βάλτα στον κώλο σου μαζί με όλη σου τη θρασύτητα κι εξαφανίσου από ’δώ! Μην ελπίζεις να επιβραβεύσω τη βλακεία και τον κωλοπαιδισμό, τον δικό σου και των ομοίων σου, αναγορεύοντάς σας σε συνομιλητές μου…)
Κάτι ανάλογο είχαν πει και εκπρόσωποι της εργατικής αυτονομίας. Αυτό που θυμάμαι είναι ο φανατισμός ορισμένων καταστασιακών (χαλαρά από τους πιο ιδεολόγους, με την κακή έννοια του όρου, που έχω γνωρίσει –ειδικά στη Γαλλία), οι οποίοι αρνούνταν κάθε συζήτηση των σαφέστατων επιρροών που υπέστη ο Ντεμπόρ από τον Καστοριάδη, κατά την περίοδο που ήταν και στο Socialisme ou Barbarie.
Γενικά το τρολάρισμα δεν είναι κακό. Αλλά αυτοί που με τρόλαραν εκεί ήταν αρκετά κρετίνοι, εφόσον δεν τρόλαραν και τον Τερζάκη ταυτόχρονα, ο οποίος είχε πει και τις βασικές χοντράδες στη διαμάχη και ήταν και ο κατεξοχήν φορέας της πνευματικής «αυθεντίας». Δηλαδή την είχαν πέσει 10 σε έναν και μάλιστα στον “ανίσχυρο” της υπόθεσης.
Παρεμπιπτόντως, Τ. Φ. και Φ. Τ. είναι αντιμεταθέσιμες έννοιες, καθώς από πολλές απόψεις η ουσία τους είναι η ίδια: αντιδυτικισμός, φιλοανατολισμός, μανιώδης αντι-καστοριαδισμός, τάση προς τη συνωμοσιολογία κ.λπ. Βασική διαφορά, φυσικά, ότι ο Φ.Τ. είναι πολύ πιο μορφωμένος από τον Τ.Φ.
Συμφωνώ επίσης με την αναφορά στον Μερλό-Ποντύ: όχι μόνο του αφιέρωσε δύο πολύ σημαντικά του φιλοσοφικά κείμενα ο ΚΚ, αλλά και επηρεάστηκε ιδιαίτερα από αυτόν στο φιλοσοφικό επίπεδο. Ως δημιουργικούς μαρξιστές, ιδιαίτερα σημαντικούς, εγώ θα παρέθετα επίσης τον Κορς, τους Χορκχάιμερ-Αντόρνο και τον βρετανό ιστορικό Ε. Π. Τόμσον, οι οποίοι, διόλου τυχαία, ελάχιστα φοριούνται εδώ στην Ελλάδα, όπου κυριαρχεί ένας «αντικειμενίστικος» μαρξισμός αλτουσεριανού τύπου. Το βιβλίο των Τσακαλώτου-Λάσκου δεν το έχω κοιτάξει, θα το τσεκάρω. Αν και το πρόβλημα της αριστεράς, ακόμα και στις καλύτερες εκδοχές της, δεν είναι τόσο η έλλειψη θεωρίας ή η κακή θεωρία, όσο οι γραφειοκρατικές πρακτικές. Και αυτές οι πρακτικές απορρέουν από τη δομή-κόμμα, ασχέτως των προθέσεων των ίδιων των μελών των αριστερών οργανώσεων ως ατόμων.
Νίκος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου