Σάββατο 20 Νοεμβρίου 2010

Οδηγίες προς όσους θέλουν να κλείσουν πρώτο ραντεβού με τη φιλοσοφία


«Κατά την ανάγνωση, η φιλία αίφνης ανακτά της αρχική της αγνότητα. Με τα βιβλία δεν υπάρχει ψευδής επίδειξη αβρότητας. Αν περνάμε το βράδυ με αυτούς τους φίλους, είναι επειδή πράγματι το θέλουμε».
Marcel Proust




Ο δημιουργός γράφει πάντοτε απευθυνόμενος σε ένα μελλοντικό κοινό στου οποίου τη συγκρότηση θα παίξει ρόλο. Κοινώς, αμφιβάλλω αν θα υπάρξει έστω ένας που θα με διαβάσει, αλλά από βαρεμάρα και μεράκι μπήκα στον κόπο να σας κατατοπίσω (τους παντελώς άσχετους) πάνω σε μια εισαγωγική φιλοσοφική βιβλιογραφία, κυρίως σε επίπεδο ιστορικοφιλοσοφικών εγχειριδίων. Θα αναφέρω κλασσικά αλλά και περισσότερο "ψαγμένα" έργα, όπως και εκλαϊκευτικά αλλά και απαιτητικά βιβλία, με βασικό κριτήριο το πόσο χρησίμευσαν σε εμένα όταν διεξήγαγα αντίστοιχες έρευνες και το πόσο απολαυστικά μου φάνηκαν. Η φιλοσοφία, όπως υπαινίσσεται ο τίτλος, μοιάζει με δύσκολη και όμορφη γκόμενα. Θα χρειστεί να την πολιορκήσεις επί μακρόν, να μάθεις από τις αποτυχίες σου, να μην απογοητευτείς όταν τη δεις να γελάει κοροϊδευτικά -αλλά όχι χαιρέκακα- με την αγαρμποσύνη και τις άτσαλες κινήσεις σου, ή όταν φλερτάρει με κάποιον άλλο. Δεν σου υπόσχεται τίποτε, παρά μονάχα την ισχυρή εντύπωση ότι τελικά όλο το Παιχνίδι αξίζει τον κόπο, πράγμα που δεν θα μάθεις, εκτός από όταν είναι πολύ αργά: αλλά το χαμόγελο της σε πείθει χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.
     Χωρίς άλλες χρονοτριβές, υπάρχει η ποιότητα της εκτεταμένης εργασίας του σερ Μπέρτραντ Ράσσελ που στα 1945 φιλοδόξησε να χωρέσει όλη την ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας σε δύο τόμους, μένοντας όμως λειψή και μονομερής στην παρουσίαση κάποιων στοχαστών (ενδεικτικά: απουσιάζουν οι Κίρκεγκορντ, Χούσσερλ, Χάιντεγκερ, περιλαμβάνονται άλλοι όπως ο Ρουσσώ και -ακόμη περισσότερο- ο λόρδος Βύρων που δε θα τους έβρισκε κανείς το ίδιο εύκολα σήμερα, και γενικότερα αντιμετωπίζονται άγαρμπα στοχαστές -όπως οι Νίτσε και Μπερξόν- που δεν έχαιραν της συμπάθειας του συγγραφέα, που το παρακάνει ορισμένες φορές με τη γενική ιστορία).  Εξαίρετη είναι η Ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης υπό την επιμέλεια του σερ Άντονυ Κέννυ [εκδόσεις "Νεφέλη", Αθήνα, 2005 ], που ξεμπερδεύει αρκετά σύντομα με την "ηπειρωτική " φιλοσοφία [δηλαδή τους γαλλογερμανούς] για να αναλύσει διεξοδικότατα τους πατέρες της αναλυτικής τάσης, ολοκληρώνοντας μάλιστα την εξιστόρηση της μόλις στο 1950. Η ιστορία της σύγχρονης ευρωπαϊκής φιλοσοφίας του πολωνού Γιόζεφ Μποχένσκι

[εκδόσεις “Δωδώνη”, Αθήνα-Ιωάννινα, 1985], γραμμένη στα μέσα του 20ού αιώνα, προδίδει τη βαθιά γνώση του αντικειμένου αλλά προβαίνει σε κατηγοριοποιήσεις και κρίσεις που δεν με βρίσκουν σύμφωνο (υποτιμά τον μαρξισμό και την αναλυτική φιλοσοφία εν αντιθέσει με φιλοσόφους -όπως ο Νικολάι Χάρτμαν, ο Λεόν Μπρυνσβίκ, ο Μπενεντέτο Κρότσε ή ακόμη και ο Καρλ Γιάσπερς- που σήμερα ίσως δε θεωρούνται τόσο σημαντικοί).
     Η Ιστορία της νεωτερικής και σύγχρονης φιλοσοφίας του Ζαν-Μισέλ Μπενιέ [εκδόσεις "Καστανιώτη", 2η έκδοση, Αθήνα, 2001] είναι μνημειώδης από άποψη πληρότητας, ποιότητας αλλά και μεγέθους αφού καταλαμβάνει στην ελληνική έκδοση περίπου 800 σελίδες! Αντίστοιχης έκτασης είναι και η αδιαμφισβήτητης σοβαρότητας θεματική εισαγωγή στη φιλοσοφία του Αλαίν Ρενώ και των συνεργατών του [Renaut A., Η φιλοσοφία, εκδοσεις “Πόλις”, Αθήνα, 2009], που περιλαμβάνει ιστορικές αναδρομές στην πραγμάτευση των επί μέρους ζητημάτων, ενώ βρήκα πολύ καλογραμμένο και διεισδυτικό το «εκλαϊκευτικό» βιβλίο του Ροζέ-Πολ Ντρουά για τη συντροφιά των φιλοσόφων που, μολονότι δεν αποτελεί ακριβώς ιστορία της φιλοσοφίας, περιέχει αρκετές ενδιαφέρουσες ενοράσεις [Droit R-P., Η συντροφιά των φιλοσόφων, εκδόσεις “Ψυχογιός”, Αθήνα, 2006] που του δίνουν το χαρακτήρα αντισυμβατικού εγχειριδίου. Προσωπικά θα πρότεινα σε όποιον δεν έχει διαβάσει κανένα απ' αυτά το έργο του Μπενιέ και ως εναλλακτική επιλογή εκείνο του Ντρουά. Οι δυο συλλογικές ιστορίες, αυτή της σειράς encyclopedie de la pleiade και εκείνης υπό την επιμέλεια του Φρανσουά Σατλέ1, αμφότερες δημοσιευμένες στη Γαλλία τη δεκαετία του 1970, είναι πρωτοποριακές διότι συγκεντρώνουν σπουδαίους συγγραφείς και χτυπάνε την παραδοσιακή ματιά του παντογνώστη ιστορικού – χάνουν, όμως, ακριβώς την απαιτούμενη συνέχεια της οπτικής και μπορούν να μπερδέψουν τον "αρχάριο" αναγνώστη (ενδέχεται βεβαίως να λειτουργούν θαυμάσια ως ριζωματικές δομές όπου η είσοδος και η αναχώρηση από οποιοδήποτε σημείο επιτρέπονται, αν όχι επιβάλλονται - αλλά κάτι τέτοιο προϋποθέτει ήδη έναν αναγνώστη λιγότερο διστακτικό, που δεν είναι αυτός στον οποίο απευθύνομαι εδώ). 
1. Πρόκειται για ένα συλλογικό έργο που δημοσιεύτηκε σε τέσσερις τόμους στη Γαλλία το 1972-1973 (αποτελώντας συντομευμένη εκδοχή μιας ακόμη εκτενέστερης εργασίας) και συγκέντρωσε τριάντα περίπου μελετητές, ανάμεσα στους οποίους και κορυφαίους συγγραφείς όπως οι Ferdinand Alquié, Jean-Toussaint Desanti, François Châtelet, Νίκος Πουλαντζάς, René Schérer, Jacques Bouveresse, Gérard Granel και Gilles Deleuze.
 

2 σχόλια:

  1. Καλη αρχή
    Θα σου πρότεινα να γράψεις ένα post για τον Nietzsche, το οποίο μεταξύ άλλων θα επιχειρεί να απαντήσει στο εάν ο Nietzsche θα ακολουθούσε την πορεία που ακολούθησε εάν του καθόταν αυτό το τρελό μωρό η Lou Salome.
    Το προτείνω σε εσένα γιατί φαίνεται ότι έχεις το background να το υποστηρίξεις.
    Εαν αρνηθείς την εργολαβία θα το προτείνω στην τσαούσα και εάν εκείνη δεχθεί να το γράψει το κείμενο θα είναι κάπως έτσι "Το γούσταρε που λέτε το γκομενάκι ο Νίτσε αλλά εκείνη δεν του καθότανε γιατί δεν ήταν Πασόκος, πως περιμένεις ρε κακομοίρη βγάλεις γκόμενα αν δεν είσαι με τους δίκαιους, τους γενναίους, τους προοδευτικους; Δε γαμάς που δεν γαμάς τράβα ρε ξεφτιλισμένε στη μουχλιασμένη σοφίτα σου και γράψε της παπαριές σου λες και ενδιαφέρεται κανεις..."
    η οποία προσσέγιση θα ήταν βέβαια ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη χμμ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αγαπητέ μου, για κάτι τέτοια υπάρχει η Τσαούσα. Δε θα μπορούσα να της φάω τη δουλειά ακόμη κι αν το ήθελα! Οπότε μάλλον θα ξυπνήσω μια μέρα βλέποντας ένα κράμα πορνό, κουτσομπολιού και ρομάντζου αναρτημένο στο blog της. Σίγουρα δε θα πλήξουμε (ελπίζω να δώσει τον καλύτερο εαυτό της)

    ΑπάντησηΔιαγραφή