του Γκρέιαμ Χάρμαν
Μια αυξανόμενη ποσότητα από email άρχισε να καταφθάνει τις τελευταίες εβδομάδες, πολλά από τα οποία αρκετά ευχάριστα.
Ένα πράγμα που πρόσεξα από πολλά από αυτά είναι ότι ο Θεωρησιακός Ρεαλισμός και η Αντικειμενοστραφής [ή Προσανατολισμένη-στα-Αντικείμενα] Οντολογία έχουν αρχίσει να συγχέονται στα μυαλά πολλών ανθρώπων. Για παράδειγμα, ο Μεγιασσού αναφέρεται κάποιες φορές ως ένας "αντικειμενοστραφής φιλόσοφος", το οποίο δεν είναι αλήθεια. Έτσι, για όσους είναι καινούριοι σε αυτό το τμήμα της μπλογκόσφαιρας, ιδού μια ανανεωμένη περίληψη του τι σημαίνουν οι διαφορετικοί όροι.
"Θεωρησιακός Ρεαλισμός"
Αυτός ο όρος ήταν επινόηση του Ρέι Μπρασσιέ. Ήταν δική του ιδέα, το 2006, να μαζευτούμε οι δυο μας μαζί με τον Μεγιασσού και τον Ίαιν Χάμιλτον Γκραντ σε ένα συμβάν, το οποίο έλαβε χώρα τον Απρίλιο του 2007.
Αρχικά δυσκολευτήκαμε πολύ να σκεφτούμε έναν καλό όρο για αυτή την ομάδα ανθρώπων. Στην αρχή εγώ ήμουν έτοιμος να υποχωρήσω και να την αφήσω να ονομαστεί "θεωρησιακός υλισμός", [που είναι] όρος του Μεγιασσού για τη δική του φιλοσοφία, μολονότι εγώ ο ίδιος είμαι αντι-υλιστής. Αλλά σε κάποιο σημείο αρκετούς μήνες μετά το συμβάν, ο Μπρασσιέ σκέφτηκε το "θεωρησιακός ρεαλισμός" αντ' αυτού, και το λάτρεψα. Αυτός και ο Μεγιασσού εντέλει ξίνισαν με τον όρο, για διαφορετικούς λόγους, αλλά σ' εμένα εξακολουθεί να αρέσει αρκετά.
Ο "θεωρησιακός ρεαλισμός" είναι εξαιρετικά ευρύς όρος. Το μόνο που απαιτείται για να είναι κανείς θεωρησιακός ρεαλιστής είναι να αντιτίθεται στον "συσχεσιασμό" [correlationism], [που είναι] όρος του Μεγιασσού για το είδος φιλοσοφίας (ακόμη κυρίαρχο σήμερα) που στηρίζει όλη τη φιλοσοφία στην αλληλεπίδραση ανθρώπου και κόσμου.
Παρακαλώ παρατηρήστε ότι οι θεωρησιακοί ρεαλιστές δε συμφωνούν ούτε καν στο τι πάει στραβά με τον συσχεσιασμό! Για παράδειγμα, εκείνο που ο Μεγιασσού μισεί σχετικά με τον συσχεσιασμό είναι η δέσμευση του στην "περατότητα", την ιδέα ότι απόλυτη γνώση οιουδήποτε είδους είναι αδύνατη. Αλλά δεν ενοχλείται από την συσχεσιοκρατική άποψη ότι "δε μπορούμε να σκεφτούμε ένα Χ έξωθεν της σκέψης δίχως να το σκεφτούμε, και επομένως δε μπορούμε να διαφύγουμε του κύκλου της σκέψης". (Απλά θέλει να ριζοσπαστικοποιήσει αυτή τη δυσχέρεια και να εξαγάγει από αυτήν την απόλυτη γνώση. Ο Μεγιασσού δεν είναι παραδοσιακός ρεαλιστής· ο γερμανικός ιδεαλισμός είναι η αληθινή πατρίδα του, όπως ακριβώς είναι για τον Ζίζεκ και σε έναν ελαφρώς μικρότερο βαθμό για τον Μπαντιού).
Αντιθέτως, εγώ βλέπω το πρόβλημα με τον συσχεσιασμό ως το ακριβώς αντίθετο. Δε με ενοχλεί το τμήμα που αφορά την περατότητα, το οποίο μου φαίνεται αναπόφευκτο. Εκείνο που αντ' αυτού μισώ είναι η ιδέα ότι ο συσχεσιακός κύκλος ("δε μπορώ να σκεφτώ ένα άσκεπτο Χ δίχως να το καταστήσω ένα Χ που να είναι στοχάσιμο) είναι έγκυρος. Τον βλέπω ως αδύναμο.
Εν πάση περιπτώσει, ο θεωρησιακός ρεαλισμός επιβιώνει ως ένας χρήσιμος όρος-ομπρέλλα για πολλά διαφορετικά είδη νέων ρεαλιστικών προσεγγίσεων στη φιλοσοφία που εργάζονται σε ένα γενικά ηπειρωτικό ιδίωμα, αλλά η αρχική ομάδα των τεσσάρων δε θα έχει επαναληπτικές συγκεντρώσεις. Οι διανοητικές αποκλίσεις είναι τώρα απλά πολύ μεγάλες.
"Αντικειμενοστραφής Φιλοσοφία"
Αυτός ο όρος είναι δική μου επινόηση, χρονολογούμενη από το 1999. (Εάν οποιοσδήποτε χρησιμοποιούσε τη φράση νωρίτερα από τότε, δεν το γνώριζα αλλά ευχαρίστως θα το πιστώσω εάν έρθει στην προσοχή μου.)
Κανείς από τους υπόλοιπους αρχικούς θεωρησιακούς ρεαλιστές δεν κάνει αντικειμενοστραφή φιλοσοφία. Για την ακρίβεια, μάλλον είναι όλοι ενάντιοι στο αντικείμενο, ο καθένας με τον τρόπο του. (Ακόμη κι ο Γκραντ, του οποίου η θέση είναι πολύ εγγύτερη στη δική μου από εκείνες των Μπρασσιέ ή Μεγιασσού, δε νομίζει ότι ο κόσμος αποτελείται πρωτίστως από ατομικές οντότητες. Αυτές αναδύονται για εκείνον μέσω παρεμποδίσεων ή επιβραδύνσεων μιας πρωταρχικότερης παγκόσμιας ενέργειας.
Η αντικειμενοστραφής φιλοσοφία μπορεί να ιδωθεί ως ένα υποείδος του θεωρησιακού ρεαλισμού (μολονότι είναι 7 ή 8 χρόνια παλαιότερη). Για να είσαι θεωρησιακός ρεαλιστής, το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να απορρίψεις τον συσχεσιασμό για οποιονδήποτε λόγο σε ευχαριστεί.
Για να είσαι ένας αντικειμενοστραφής φιλόσοφος, εκείνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να υποστηρίξεις ότι ατομικές οντότητες διαφορετικών κλιμάκων είναι η έσχατη ύλη του κόσμου [the ultimate stuff of the cosmos]. Παρατηρείστε ότι αυτό περιλαμβάνει επίσης αμφoτέρους τους Λατούρ και Γουάιτχεντ: ορίζω τον όρο με τέτοιον τρόπο ώστε οι δράστες του Λατούρ και οι ενεργές [ή πραγματικές, actual] οντότητες του Γουάιτχεντ (και πιθανώς ακόμη και οι κοινωνίες) επίσης μετρούν ως "αντικείμενα" με την ευρύτερη έννοια.
Αλλά τότε ασκώ κριτική σε αμφoτέρους τους Γουάιτχεντ και Λατούρ επειδή ανάγουν τις οντότητες αυτές στις σχέσεις τους. Και συνεχίζω να διατηρώ αυτή την άποψη παρά την ύπαρξη ενός αυξανόμενου αριθμού ισχυρισμών ότι οι Γουάιτχεντ και Λατούρ δεν κάνουν κάτι τέτοιο. Είμαι πρόθυμος να συνεχίσω να δίνω αυτή τη μάχη, αλλά πραγματικά δε βλέπω πως η ουσία της θέσης μπορεί να αποφευχθεί. Αμφότεροι όχι μόνον ανάγουν τις οντότητες στις σχέσεις τους, αλλά το πράττουν αρκετά περήφανα και ρητά. Πράγματι, και οι δυο τους θεωρούν αυτή [τη θέση] ανάμεσα στις μείζονες καινοτομίες τους.
Εν συντομία, η αντικειμενοστραφής φιλοσοφία εμπλέκει ένα αρκούντως γενικό σύνολο ελάχιστων κανόνων που αφήνουν σημαντικά περιθώρια προσωπικής διαφοροποίησης. Μπορείς να συμφωνείς με τον Γουάιτχεντ μάλλον παρά με εμένα και ακόμη να είσαι ένας αντικειμενοστραφής φιλόσοφος. Η δική μου εκδοχή δεν έχει μόνο μία, αλλά δύο αρχές:
1. Ατομικές οντότητες διαφορετικών κλιμάκων (όχι μόνο κουάρκς και ηλεκτρόνια) είναι η έσχατη ύλη του κόσμου.
2. Οι οντότητες αυτές δεν εξαντλούνται ποτέ από οποιεσδήποτε από τις σχέσεις ή ακόμη από το άθροισμα όλων των δυνατών σχέσεων τους. Τα αντικείμενα αποσύρονται από τη σχέση.
Το υπόλοιπο της φιλοσοφίας μου έπεται από αυτά τα δύο σημεία, νομίζω.
Όσον αφορά τον σχετιζόμενο όρο "Αντικειμενοστραφής Οντολογία", αυτός επινοήθηκε από τον Λιβάι Μπράιαντ τον Ιούλιο του 2009. Ο Ίαν Μπογκόστ, ο Λιβάι, και εγώ, από κοινού με τον Στήβεν Σαβίρο και την Μπάρμπαρα Στάφφορντ (περισσότερο ως φιλικά οικείοι κριτικοί, οι δυο τελευταίοι) ξεκινήσαμε το κίνημα Αντικειμενοστραφούς Οντολογίας τον Απρίλιο του 2010 στο Georgia Tech στην Ατλάντα.
Ελπίζω αυτό να βοηθά στη διασάφηση της διαφοράς μεταξύ των δυο όρων.
Ναι, θεωρώ τον εαυτό μου τόσο θεωρησιακό ρεαλιστή και αντικειμενοστραφή φιλόσοφο, όπως ακριβώς θεωρώ τον εαυτό μου τόσο έναν πολίτη των Ηνωμένων Πολιτειών όσο και έναν μόνιμο κάτοικο της Αϊόβα. Η Αντικειμενοστραφής Οντολογία μπορεί να ιδωθεί ως μια από τις "πολιτείες" εντός μιας ευρύτερης θεωρησιακής ρεαλιστικής ένωσης.
----------------------------------------------------------------------
Παρουσιάζουμε τη φημισμένη ανάρτηση περί της σχέσης και των διαφορών ΘΡ και ΑΟ από το ιστολόγιο του Γκρέιαμ Χάρμαν. Δε γνωρίζω κατά πόσον έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Χρονολογείται πάντως από τον Ιούλιο του 2010 και έχει αποτελέσει τόπο παραπομπής σε αρκετά άρθρα, ώστε ο Χάρμαν αποφάσισε να τη συμπεριλάβει σε επερχόμενο βιβλίο του, ώστε οι παραπομπές να γίνονται πλέον σε δημοσιευμένο έντυπο έγγραφο. Για περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά με τους Λατούρ και Γουάιτχεντ (όπως τους βλέπει ο Χάρμαν), παραπέμπουμε στην προηγούμενη ανάρτηση μας.
Πρόχειρη μετάφραση Weltschmerz K.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου