Μαρξισμός- Αναρχισμός: Τόσο κοντά- τόσο μακριά

Αναδημοσίευση από argiros.net

Διαβάζοντας αυτές τις μέρες το βιβλίο του Γιώργου Ρούση "Μαρξ- Μπακούνιν για το σοσιαλιστικό κράτος" εκδ: Γκοβόστης, όσο και το "Αναρχισμός: μια μαρξιστική κριτική" του John Molyneux εκδ: μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, δεν μπορώ παρά να διακρίνω κοινά σημεία ανάμεσα σε αυτά τα ρεύματα.

Εννοώντας βέβαια ως μαρξιστικό κομμουνισμό το ρεύμα που γέννησε ο Μαρξ-Ένγκελς, φτάνοντας στο απόγειο του με την Ρώσικη επανάσταση του Λένιν-Τρότσκι- Ρόζας Λούξεμπουργκ- Γκράμσι. Και ουδόλως το ορθόδοξο ρεύμα του σοβιετικού, σταλινικού και μετασταλινικου κομμουνισμού που δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η κυρίαρχη ιδεολογία ενός εκμεταλλευτικού συστήματος του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ενώ ως αναρχισμό παίρνουμε υπόψη μας μια πλειάδα ρευμάτων, πλην ίσως το ρεύμα του αναρχοατομικισμού που έχει πιο κοινά χαρακτηριστικά με τον φιλελευθερισμό και το ρεύμα του αναρχισμού ως «τρόπου ζωής» που οδηγεί την εναλλακτικότητα σε ένα νιτσεϊσμό, φλερτάροντας με τον ανορθολογισμό.


Κοινά σημεία και διαφορές

Α) Και τα δυο ρεύματα αγωνίζονται για το τέλος των ταξικών κοινωνιών, για το τέλος της εκμετάλλευσης, για μια κοινωνία ακρατική, αταξική με τους ελεύθερους παραγωγούς και τις ολοκληρωμένες ατομικότητες- προσωπικότητες να αυτοκυβερνώνται. Βέβαια με την υπενθύμιση πως στον μαρξιστικό κομμουνισμό το υποκείμενο είναι οι εργαζόμενοι, ενώ στον αναρχισμό τα εξεγερμένα άτομα. Με το ρεύμα όμως του αναρχοσυνδικαλισμού από την άλλη να απολυτοποιεί με τρόπο δογματικό το επαναστατικό ρόλο της εργατικής τάξης, όπως και ποικίλα ρεύματα του κομμουνισμού να απολυτοποιούν το ρόλο του κόμματος.

Β) Και τα δυο ρεύματα- με τις επιμέρους διαφοροποιήσεις τους- επιλεγούν τον επαναστατικό δρόμο, τον δρόμο της επαναστατικής ανατροπής και όχι της διαχείρισης του υπάρχοντος κόσμου ή το δρόμο του κοινοβουλίου. Φυσικά η συντριπτική μερίδα των κομμουνιστών επιλέγει να δίνει την μάχη παντού, διακρίνοντας τα επίπεδα της πολιτικής δράσης, ενώ οι αναρχικοί μένουν μόνο στην κοινωνική δράση.

Και από κει νομίζουμε πως εδράζεται η κύρια διαφωνία ανάμεσα στα δύο ρεύματα. Το ρεύμα της κομμουνιστικής προοπτικής θεωρεί αναγκαίο βήμα την κατάκτηση της εξουσίας ή καλύτερα την οικοδόμηση μιας άλλης εξουσίας που θα βγει μέσα από τα σπλάχνα της παλαιάς, ακολουθώντας την διαλεκτική μέθοδο, όπου η άρνηση οδηγεί στην άρνηση της άρνησης και στην συνέχεια σε μια νέα κατάφαση. Με πρωτοπορία στο αγώνα μια πολιτική δύναμη, κόμμα ή μέτωπο και την εργατική τάξη και τα άλλα καταπιεσμένα να ακολουθούν. Απόρροια μιας πραγματικότητας που λέει πως ο κόσμος δεν έχει όλος την ίδια συνείδηση, άρα η ύπαρξη μιας πρωτοπορίας είναι αντικειμενικό γεγονός.

Ενώ το αναρχικό ρεύμα- ακολουθώντας από την μια τις ποικίλες εκδοχές του φυσικού δικαίου και από την άλλη την γραμμή της αρνητικότητας- πιστεύει πως η κατάκτηση της όποιας εξουσίας και ιδιαίτερα της κεντρικής εξουσίας ή η οικοδόμησης μιας άλλης- κεντρικά καθοριζόμενης εξουσίας- αποτελεί την ταφόπλακα της επαναστατικής διαδικασίας.

Θεωρώντας πως δεν μπορεί και δεν πρέπει να υπάρξει κανενός είδους μεταβατική φάση ανάμεσα στο σύστημα του καπιταλισμού και στην ελεύθερη κοινωνία. Μεταβατική φάση που θα οικοδομήσει μια μορφή κράτους που θα πρέπει να οδηγείται στην απονέκρωση. Ταυτόχρονα θεωρεί πως οποιοδήποτε μορφή πολιτικής παρέμβασης και ιδιαίτερα το κόμμα αλλοτριώνει, νοθεύει την επαναστατική διαδικασία.


Τα δίκαια και τα άδικα των κριτικών

Και εν μέρει ίσως και να δικαιώνονται με την κατάληξη των πειραμάτων του υπαρκτού σοσιαλισμού με το κόμμα-κράτος και την δικτατορία της γραφειοκρατίας που εκφύλισαν την κομμουνιστική προοπτική. Κατάληξη που οι αιτίες της φυσικά δεν βρίσκονται μόνο στο πρόσωπο του Στάλιν ή των γραφειοκρατών του αλλά και στην ανεπάρκειες της επαναστατικής ηγεσίας των μπολσεβίκων και στην ήττα της επανάστασης στην δύση που οδήγησε στην λογική του «σοσιαλισμού σε μόνο μια χώρα». Με τα αίτια να είναι πιο βαθιά και αντανακλά την ανεπάρκεια της εργατικής τάξης ως επαναστατικού υποκειμένου.

Από την άλλη βέβαια η άρνηση των αναρχικών να συγκρουστούν με την κεντρική εξουσία με στόχο την κατάκτηση της, επιλέγοντας την πολιτική της οικοδόμησης παράλληλων αντιεξουσιών, οδήγησε στην τραγωδία της Ισπανικής Επανάστασης 1936-39. Με το μαζικότατο και ηρωικό αναρχοσυνδικαλισμό ρεύμα να στηρίζει τελικά το αντεπαναστατικό ρεφορμιστικό λαϊκό μέτωπο, συμμετέχοντας στην κυβέρνηση του. Είναι η μοναδική φορά που το αναρχικό και αναρχοσυνδικαλιστικό ρεύμα έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια επαναστατική διαδικασία στο 20ό αιώνα, με εκατομμύρια αγωνιστές του αναρχικού ρεύματος να πέφτουν ηρωικά από τις φασιστικές σφαίρες ή από τις μηχανογραφίες των σταλινικών του λαϊκού μετώπου.

Όσο για τον αντικομματισμό των αναρχικών αυτός μάλλον δεν είναι καθόλου συνεπής. Δεκάδες αναρχικές ομάδες λειτουργούν ως «κόμματα» ή «κομματίδια», με τους «ηγέτες» να δράνε δίχως να υπάρχει κανενός είδους έλεγχος από τα υπόλοιπα μέλη. Ας μην ξεχνάμε επίσης πως ο γενάρχης- κατά κάποιο τρόπο- αυτού του ρεύματος , ο Μιχαήλ Μπακούνιν από την μια εκθείαζε τον αντικειμενικό επαναστατικό ένστικτο του λαού και ειδικότερα των χωρικών και από την άλλη μιλούσε για μια αόρατη επαναστατική αρχή που θα καθοδηγούσε τις μάζες.


Βαρβαρότητα ή ανατροπή

Σήμερα οι ποικίλες μορφές του «ορθοδόξου» και «αιρετικού» μαρξιστικού κομμουνιστικού ρεύματος αδυνατούν να πείσουν τις πλατειές μάζες των εργαζόμενων πως έχουν την λύση στο ερώτημα: Μετά το καπιταλισμό τι;;; Την ίδια στιγμή ο αναρχικός χώρος που έδειξε ένα πρωτόγνωρο δυναμισμό τα προηγούμενα χρόνια, ιδιαίτερα το Δεκέμβρη του 08, δείχνει αδυναμία να απαντήσει στην επιθετικότητα του κράτους και του κεφαλαίου. Δείχνει αδυναμία να προστατευτεί από τα λάθη και τις προβοκάτσιες του κράτους.

Και όμως το σύστημα βρίσκεται στην πιο βαθιά του κρίση από την δεκαετία του 30. Όπως και τότε, έτσι και τώρα για να βγει, καταστρέφει παραγωγικές δυνάμεις, με την προοπτική του πολέμου, του εκφασισμού και της βαρβαρότητας να είναι προ των πυλών.

Η άλλη λύση είναι να το ανατρέψουμε, με τις δυνάμεις της επαναστατικής ανατροπής να δείχνουν ανέτοιμες να απαντήσουν στο ζήτημα της ανατροπής του συστήματος. Και όμως δεν θα έπρεπε να ήταν έτσι. Γράφοντας αυτό το κείμενο μέσα στον «αντικαπιταλιστικό μου θύλακα», κάποια στιγμή-ίσως και σύντομα- θα σας μιλήσω για αυτόν, διάβασα στην χαοτική δημοκρατία του ιντερνέτ, πως η Σουηδία ετοιμάζεται να καταργήσει το πραγματικό χρήμα από τις συναλλαγές.

Όχι δεν περνάει στο κομμουνισμό, θα συνεχίσει να πουλάει όπλα και φάρμακα, θα συνεχίσει να συσσωρεύει πλούτο. Απλά η τεχνολογία, οι κάρτες και τα nfc chips των smartphones /tablets σε αυτό το πολύ αναπτυγμένο καπιταλισμό δημιουργούν τις προϋποθέσεις οι συναλλαγές να γίνονται δίχως χρήμα, πραγματικό χρήμα. Δημιουργούν τις κομμουνιστικές δυνατότητες στα σπλάχνα του καπιταλισμού. Ενώ πάλι διάμεσου της νέας τεχνολογίας μπορεί να συνδυαστεί τόσο η προοπτική της γενικευμένης αυτοδιαχείρισης, όσο και ο κεντρικός δημοκρατικός προγραμματισμός. Με αποτέλεσμα η μεταβατική φάση να είναι μια σχετικά σύντομη περίοδος.

Η πραγματικότητα είναι αμείλικτη: Όσο δυναμώνουν οι αντικειμενικές δυνατότητες, τόσο δείχνει αδύναμος ο υποκειμενικός παράγοντας, πολιτικός, και κοινωνικός. Οι ήττες του εργατικού- λαϊκού κινήματος, οι αδυναμίες της αριστεράς και του αναρχικού κινήματος καθώς και οι πολλαπλά πεδία της ηθικής, πνευματικής και υλικής αποξένωσης επιδρούν αρνητικότατα.

Να όμως πεδίο δόξης λαμπρό για την κοινή ανατρεπτική δράση της επαναστατικής αριστεράς και του αναρχικού χώρου. Εκκινώντας απο 3 πεδία: 1) το πεδίο της κοινωνικής αλληλεγγύης, 2) το πεδίο των εργατικών αγώνων 3) το πεδίο του αντιφασιστικού αγώνα. Τα υπόλοιπα θα τα βρούμε στο δρόμο του αγώνα…

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΓΥΡΟΣ