Πολύ πρόσφατα ένας φίλος άρχισε να "κράζει" τον προπονητή τής Μάντσεστερ Σίτι, ισχυριζόμενος ότι "πρεσβεύει τον καπιταλιστικό ολοκληρωτισμό στο ποδόσφαιρο" και ότι, όλως αντιθέτως, ο προπονητής τής Ατλέτικο Μαδρίτης εκφράζει την "πειθαρχημένη αμυντική οργάνωση των λαϊκών στρωμάτων απέναντι στην ιμπεριαλιστική λαίλαπα". Έτσι η κουβέντα περιστράφηκε γενικότερα γύρω από τους προπονητές ποδοσφαίρου και καταλήξαμε να "ψαχνόμαστε" για τους κορυφαίους τής σύγχρονης εποχής. Αποφάσισα λοιπόν να επιδοθώ στη σχετική έρευνα, ανασύροντας και συστηματοποιώντας πληροφορίες που κρυβόντουσαν στα κιτάπια και τα κατάστιχα (καταχωνιασμένες στα πυκνογραμμένα σημειωματάρια και τις σκοτεινές γωνιές τής μνήμης και του διαδικτύου).
Τα κριτήρια που ελήφθησαν υπόψη ήταν: α) Τίτλοι και διακρίσεις. Σε γενικές γραμμές, η κατάκτηση του Champions League είναι δυσκολότερη από τα εθνικά πρωταθλήματα, εκτός αν συμμετέχεις στην Premier League και δεν είσαι η Λίβερπουλ ή η Σίτι ή στη La Liga και δεν ονομάζεσαι Ρεάλ ή Μπαρσελόνα. Αντίστοιχα, η αξιόλογη ευρωπαϊκή πορεία είναι δείκτης μεγαλύτερης επιτυχίας από την κατάκτηση μιας εθνικής λίγκας μικρότερης εμβέλειας. Ομοίως και σε επίπεδο εθνικών ομάδων, όπου η διάκριση στην τελική φάση είναι το ζητούμενο για τα μεγαθήρια, τα οποία συνήθως προελαύνουν στα προκριματικά, ενώ η απλή συμμετοχή ενδέχεται να συνιστά πραγματικό επίτευγμα για χώρες μικρότερης δυναμικής. β) Χτίσιμο διαφορετικών ομάδων. Για παράδειγμα, ο θρυλικός σερ Άλεξ είχε παρουσιάσει τρεις άκρως ανταγωνιστικές εκδοχές τής Γιουνάιτεντ στο διάστημα της πολυετούς θητείας του. γ) Καινοτομίες και νεωτερισμοί. Εύλογα ίσως, οι περισσότεροι σύγχρονοι προπονητές διαχειρίζονται με σύνεση και επάρκεια την αποθησαυρισμένη γνώση των προκατόχων τους. Ως εκ τούτου, σπανίζει στην εποχή μας η εισαγωγή ρηξικέλευθων ιδεών και η εφαρμογή τολμηρών εμπνεύσεων όσον αφορά τις διατάξεις και τους σχηματισμούς, την οργάνωση και ανάπτυξη του παιχνιδιού, τις μεταβάσεις, και γενικότερα όλο τον παράγοντα της προετοιμασίας και του σχεδιασμού ενός αγώνα, κτλ. (Ενίοτε αυτό οδηγεί σε κωμικοτραγικά αποτελέσματα, όπως ολόκληρα τουρνουά όπου οι διάφοροι ανταγωνιστές κατεβαίνουν με το ίδιο ή παρεμφερές στήσιμο -φερειπείν κάποια εκδοχή τού 4-2-3-1- και υποστηρίζουν την ίδια ποδοσφαιρική Ιδέα με τον φανατισμό τού άρτι προσηλυτισμένου ημιμαθούς). δ) Επιτυχία σε σχέση με τις καλλιεργημένες στην αρχή τής θητείας προσδοκίες. Προφανώς, όπως και για το επόμενο σημείο, γίνεται λόγος για ρεαλιστική εκτίμηση και στάθμιση, όπου υπεισέρχεται ένα περιθώριο υποκειμενικής αντίληψης. ε) Εκτίμηση μελλοντικών προοπτικών (όσον αφορά τους νεότερους και λιγότερο έμπειρους, δεδομένου ότι συγκρίνονται με άλλους που προσεγγίζουν πλέον τη δύση μιας μεστής συγκινήσεων και εμπειριών επαγγελματικής διαδρομής).
Όσον αφορά τις ελάχιστες τυπικές προϋποθέσεις για την εξέταση των υποψηφιοτήτων, αυτές περιορίζονταν αυστηρά στη συμπλήρωση μιας πενταετούς παρουσίας στους πάγκους και την εκκίνηση της επαγγελματικής προπονητικής σταδιοδρομίας από το 2000 και μετά. Έχουν ληφθεί υπόψη οι πορείες των εθνικών ομάδων (εξού και η παρουσία τού προπονητή τής Ιταλίας τόσο ψηλά, όπως και του εκλέκτορα της εθνικής Γαλλίας). Η λίστα είναι καταφανώς ευρωκεντρική, αλλά αντιπαρερχόμαστε τη μομφή των διαφόρων "προθύμων".* Εξετάστηκαν συνολικά περισσότερες από τριάντα υποψηφιότητες. Επιχειρήσαμε να συγκεράσουμε τις "αντικειμενικές", ποσοτικοποιήσιμες παραμέτρους με τους περισσότερο ποιοτικούς παράγοντες, ενώ όπου χρειάστηκε καθοριστική ήταν η υποκειμενική προτίμηση. Προτεραιότητα υπήρξε η απόδοση δικαιοσύνης, δίχως πάντως να επιτρέψουμε στις όποιες προσωπικές συμπάθειες ή αντιπάθειες, ιδεολογικές τάσεις και εμμονές, ν' αλλοιώσουν τον συμπεριληπτικό χαρακτήρα τής λίστας. Ως εκ τούτου, στην τελική της κατάρτιση αποτυπώνεται μια πολυφωνία διαφορετικών σχολών, εθνικοτήτων και ηλικιακών κατηγοριών. Με εξαίρεση τις πρώτες θέσεις, οι διαφορές ήταν πολύ μικρές και η -σε κάθε περίπτωση ενδεικτική- τελική κατάταξη επήλθε ύστερα από σκέψη. Εξυπακούεται ότι ενδιαφέροντες, φερέλπιδες και κατά κοινή ομολογία αξιόλογοι προπονητές δεν χώρεσαν στη λίστα, όμως έμοιαζε δύσκολη η εκτόπιση οποιουδήποτε ονόματος απ' όσα ακολουθούν. Είναι ευπρόσδεκτη κάθε είδους ένσταση, αντιπρόταση, διαμαρτυρία ή επισήμανση για τυχόν παραλείψεις.
1. Josep Guardiola
2. José Mourinho
3. Jürgen Klopp
4. Diego Simeone
5. Antonio Conte
6. Thomas Tuchel
7. Roberto Mancini
8. Massimiliano Allegri
9. Unai Emery
10. Brendan Rodgers
11. Zinedine Zidane
12. Erik ten Hag
13. Luis Enrique
14. Didier Deschamps
15. Julian Nagelsmann
Βραβείο "Γιάννης Κυράστας":
Γιώργος Δώνης - Μαρίνος Ουζουνίδης (με αυτή τη σειρά)
Σχόλιο: Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στον χώρο τής καλαθοσφαίρισης, οι Έλληνες προπονητές μόνο τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να υπερβαίνουν τον στενό ορίζοντα παρωχημένων γνώσεων που ακόμη και σήμερα διακινείται ως πρόσφορη "ποδοσφαιρική τεχνογνωσία". Συνήθως βλέψεις για προπονητική καριέρα είχαν όσοι ποδοσφαιριστές είχαν αγωνιστεί σε υψηλοτέρα πρωταθλήματα του εξωτερικού (λχ. Ιταλία για τον Νίκο Αναστόπουλο και πιο πρόσφατα τον Τραϊανό Δέλλα) ή είχαν την τύχη να θητεύσουν δίπλα σε καλούς δασκάλους (λχ. Ίβιτσα Όσιμ, Έγκε Γκέραρντ για τον Νίκο Νιόπλια, ενώ πιο πρόσφατα ο ολλανδοτραφής Αναστασίου ξεκίνησε ως βοηθός τού Χενκ τεν Κάτε). Συνεπώς, τα κουκιά είναι μετρημένα, λόγω και της γενικότερης δυσκολίας που αντιμετωπίζουν οι προπονητές στη χώρα μας (απουσία πίστωσης χρόνου, αλλοπρόσαλλες διοικήσεις, πρόχειροι σχεδιασμοί, υποτυπώδεις αγωνιστικοί χώροι και υποδομές, σύγχυση ρόλων και αρμοδιοτήτων). Μεταξύ των περιπτώσεων που έχουν ξεχωρίσει αυτές τις δύο δεκαετίες, δεσπόζουν τα ονόματα των ανωτέρω διόσκουρων (σχεδόν συνομήλικοι, είχαν συνυπάρξει ως ποδοσφαιριστές στον ΠΑΟ -με προπονητή μεταξύ άλλων τον Όσιμ-, ενώ έχουν υπάρξει αμφότεροι και προπονητές της ΑΕ Λάρισας, της ΑΕΚ, του Παναθηναϊκού και του ΑΠΟΕΛ), οι οποίοι είναι αναμφίβολα οι καλύτεροι τεχνικοί τής γενιάς τους.
----------
*
Όπως ο αγαπητός "αφροπέσιμιστ" Τίτζιτ Αλ-Χουμάνι, που σίγουρα θα μάς
έψεγε για την υποεκπροσώπηση ή και ολοσχερή απουσία των Ρώσων,
Λευκορώσων, Κινέζων, Βιετναμέζων, Φιλιππινέζων, Νεπαλέζων, Ιρανών, Βορειοκορεατών,
Κουβανών, Βενεζουελάνων, Νικαραγουανών, Βολιβιανών, κτλ. (τυχαία τα
παραδείγματα χωρών). Πάντως ο υπ' αριθμόν ένα υποψήφιος, ο οποίος ως
τώρα έχει εργαστεί εκτός της γηραιάς ηπείρου, θα ήταν ο Αργεντινός
Marcello Gallardo.
